مریم گلی؛ دوای زخم و عفونت

نام‌ها:
نام فارسی: مریم‌ گلی باغی

نام علمی: Sage

نام انگلیسی:Lamiaceae

نام سنتی: الالسفاقس و یا شالبیه

نام‌های دیگر:

Garden Sage, Greek Sage, Dalmatian Sage, Shop sage Red Sage, …..

معرفی:
گل و میوه: گل‌ها دارای اندازه متوسط به رنگ بنفش روشن، سفید یا صورتی، ۲ لبی و به تعداد ۶ تا ۱۲ عدد درون چرخه‌های کاذب متشکل از ۴ تا ۸ ردیف بالای یکدیگر قرار دارند. برگ‌های احاطه کننده گل‌ها به زودی می‌ریزند. هر گل دارای ۲ پرچم با بساک‌هایی به صورت نیم‌دایره خمیده می‌باشد.

برگ‌ها، ساقه و ریشه: بوته‌ای به ارتفاع تا ۶۰ سانتی‌متر با ساقه افراشته، در قاعده چوبی با شاخه‌های علفی ۴ گوش و پوشیده از کرک‌های نمدی سفید – خاکستری می‌باشد. برگ‌ها ساده، مستطیلی یا ظریف – سرنیزه‌ای، در قاعده باریک، دمبرگ دار، رگه‌دار – چروکیده، پایا و محکم با حاشیه دندانه هلالی ظریف و ریز و در ابتدا پوشیده از کرک‌های نمدی سفید – خاکستری هستند.

ویژگی‌ها: برگ‌ها معطر، دارای طعم تند و قابض تلخ هستند.

طبع:
گرم و خشک در درجه دوم.

رویشگاه:
گیاه بومی مناطق مدیترانه‌ای است و در تمامی اروپا به صورت طبیعی درآمده است. در آمریکای شمالی کاشته می‌شود.

پراکنش در ایران به صورت کاشته شده وجود دارد.

فرآورده‌ها:
جوشانده شماره ۱:
یک قاشق سوپ‌خوری گیاه پودر شده با یک فنجان آب جوشانده شده سپس سریعاً صاف و شیرین شود.

جوشانده شماره ۲:
۱۵ گرم برگ تازه مریم‌ گلی با ۲۰۰ میلی‌لیتر آب به مدت ۳ دقیقه حرارت داده شود.

دم‌کرده شماره ۱:
۲۰ گرم برگ خشک شده گیاه با یک لیتر آب جوشانده شده و پس از ۱۵ دقیقه خیس خوردن، صاف، فشرده و در صورت نیاز شیرین شود.

دم‌کرده شماره ۲:
یک لیتر آب جوش به ۵۰ گرم گیاه افزوده شده، پس از ۱۵ دقیقه صاف و با عسل شیرین شود.

دم‌کرده ضد تعریق:
۲۰ گرم برگ خشک شده با یک لیتر آب جوشانده شده و پس از ۱۵ دقیقه خیس خوردن، صاف، فشرده و در صورت نیاز شیرین شود. یک تا سه بار در روز از ۲۰۰ میلی‌گرم دم‌کرده مزبور استفاده شود.

نارسایی قلبی:
جهت تهیه نوعی دم‌کرده مقوی قلب، یک لیتر آب جوش به ۵۰ گرم گیاه افزوده و پس از ۱۵ دقیقه صاف و با استفاده از شکر یا عسل شیرین شود.

التهاب غشاء مخاطی برونشی:
با مخلوط کردن ۵۰ گرم داروی پودر شده در ۸۰ گرم عسل نوعی عسل خلط آور تهیه می‌شود. یک قاشق غذاخوری از عسل خلط آور صبح و هنگام خوابیدن میل شود.

تومور:
با وارد کردن این گیاه در پایه پماد و یا وارد کردن گیاه کوفته شده در خمیر دارویی به همراه نمک و سرکه می‌توان نوعی خمیر چسبنده تهیه کرد.

زخم:
این گیاه را می‌توان به عنوان نوعی محلول شستشو یا تمیز کننده برای التیام زخم‌ها بکار برد. بدین منظور گیاه مزبور را می‌بایست همراه با نوعی شراب مخصوص استفاده نمود. این شراب از حرارت دادن ۱۰۰ گرم برگ گیاه با ۰/۵ لیتر شراب سفید به مدت یک دقیقه تهیه می‌شود.

بخش‌های دارویی:
برگ‌های تازه، بخش‌های هوایی گلدار تازه، برگ‌های خشک شده، اسانس حاصل از گل‌ها و ساقه‌ها.

مصرف:
روش مصرف: گیاه خرد شده برای تهیه دم‌کرده‌ها و عصاره‌های الکلی، عرقیات استخراج شده از آن برای شستشوی بینی و به عنوان دهان‌شویه و نیز سایر مصارف موضعی مانند کمپرس یا ضماد بکار برده می‌شوند.

آب حاصل از فشردن گیاه تازه نیز مصارف دارویی دارد.

در طب سنتی از مریم‌ گلی به صورت خوراکی به عنوان نوعی دم‌کرده ضد تعریق و سیگارهای دارویی آن جهت درمان آسم به کار برده می‌شود.

مقدار مصرف: متوسط مقدار مصرف روزانه جهت مصارف خوراکی شامل ۴ تا ۶ گرم گیاه، ۰/۱ تا ۰/۳ گرم اسانس، ۲/۵ تا ۷/۵ گرم تنتور و ۱/۵ تا ۳ گرم عصاره مایع است.

موارد مصرف و اثرات درمانی مریم‌ گلی
بی‌اشتهایی.
التهاب دهان و گلو.
تعریق بیش از اندازه.
از این گیاه به صورت موضعی برای درمان التهاب غشاء مخاطی بینی و گلو و به صورت خوراکی جهت مداوای مشکلات گوارشی و نیز به عنوان معرق استفاده می‌شود.

در طب سنتی از این گیاه به صورت خوراکی برای درمان مشکلات گوارشی از قبیل نفخ و باد معده، اسهال و التهاب روده استفاده می‌گردد.
گیاه مزبور به صورت موضعی به عنوان نوعی محلول شستشوی بینی و دهان‌شویه جهت درمان جراحات خفیف و التهاب پوست، خونریزی لثه، التهاب معده، لارنژیت، التهاب گلو و همچنین برای سفت کردن لثه‌ها به کار برده می‌شود.

طب سنتی اسلام و ایران:
بندآورنده خونریزی.
پاکیزه کننده زخم‌های عفونی دیرجوش.
سیاه کننده مو.
سودمند در درمان تپش قلب.
شستشوی موضعی اندام تناسلی با جوشانده برگ آن، از بین برنده خارش‌های اندام‌های مزبور می‌باشد.
آشامیدن دم‌کرده اندام‌های هوایی گیاه قاعده آور، مدر و مسقط جنین است.
جویدن گاه‌به‌گاه برگ این گیاه به رفع بوی بد دهان کمک می‌کند.
طب هومئوپاتی:
در طب هومئوپاتی عمدتاً از این گیاه برای درمان تعریق بیش از اندازه استفاده می‌گردد.
موارد منع مصرف:
مصرف فرآورده‌های تهیه شده از مریم‌ گلی در هنگام بارداری ممنوع است.
مصرف بیش از حد: استفاده مداوم عصاره‌های اتانولی گیاه مریم‌ گلی یا روغن فرار آن و همچنین مصرف بیش از حد آن (تقریباً بیش از ۱۵ گرم برگ گیاه) ممکن است موجب احساس گرما، تاکیکاردی، احساس سرگیجه و تشنج‌های صرع مانند شود.

منبع:
کتاب مرجع گیاهان داروئی (جلد دوم)

تألیف و ترجمه دکتر احمد امامی، دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان

برگرفته از سایت مفید طب