فَرَنجمُشک،گیاهی ناشناخته

این گیاه دارویی از تیره‌ی نعناعیان است که در بيشتر نواحي معتدل آسيا و اروپا می‌رويد و به آن فرنجمسک، فرنجموشک، افرنجمشک، ریحان قرنفلی، پلنگمشک، برنجمشک – حبق الكرمانى – حبق الصعترى – حبق قرنفلى نیز گفته‌اند. گل‌هاي اين گياه معطر، سفيد و دانه‌های آن به رنگ قهواه‌ای روشن، بیضی شکل به طول یک یا دو میلی‌متر است.

شاخه‌های پرپشت و متعدد دارد. ریشه‌ی آن کوچک و استوانه‌ای شکل و منشعب است گل‌هایش سفید یا گلی رنگ هستند که به تعداد ۶ تا ۱۲ در کناره‌ی برگ‌ها مجتمع شده‌اند. میوه‌اش فندقه و قهوه‌ای رنگ است.

گیاه‌شناسی

فرنجمشك نه تنها در باغ‌هاي گياهان طبي بلكه در مراكز توليد فرآورده‌هاي دارويي و آرایش نيز پرورش داده مي‌شود.

بوی برگ‌هاي اين گياه شبیه ليموست و چين و چروك عميقي دارد. رنگ آن‌ها از سبز تند تا سبز مايل به زرد بسته به نوع خاك، آب و هوا فرق می‌كند. برگ‌هاي آن از نظر شكل به برگ‌هاي پونه شباهت دارند.

خواص درمانی

– این گیاه در طب به عنوان بادشکن، ضدتشنج، مقوی معده و زیاد کننده‌ی ترشحات صفرا تجویز می‌شود.

– در رفع سرگیجه، رفع حالت قی زنان باردار و بی‌خوابی مصرف آن توصیه شده‌ است.

– دانه‌های این گیاه در طب سنتی به عنوان محرک در ناتوانی‌های جنسی به کار می‌رود.

– علایم سندروم قابل از قاعدگی مثل حساسیت، تحریک‌پذیری عصبی و حساسیت به لمس سینه را برطرف می‌کند.

این گیاه همچنین گرفتگی‌های ناشی از قاعدگی را کاهش می‌دهد.

– اگر برگ تازه‌ی گیاه را به صورت كوبيده روى محل نيش زنبور بگذارید، درد آن را تسكين مى‌دهد.

– فرنجمشک مسکن و ضداگزمای پوستی ناشی از استرس است.

– برای تسکین، رفع درد و ناراحتی ناشی از گوارش شامل گاز و باد معده نیز از آن بهره می‌گیرند.

– تقويت كننده‌ی قلب، كبد؛ طحال و باز كننده‌ی انسداد مغز و سوراخ‌هاي بيني است. دفع كننده‌ی رطوبت قفسه‌ی سينه است.

– بوي دهان را خوشبو كرده، لثه و دندان را محكم می‌كند.

– ضماد آن براي سردرد سرد مزاجان مفيد است و همچنین به درمان اختلا‌ل تیرویید گریوز كمك می‌كند.

– درد مفاصل را برطرف می‌کند و اسپاسم‌هاي عضلاني را تسکين می‌دهد.

– سردردهاي عصبي و سندروم بي‌قراري پا را کاهش می‌دهد.

– به طور موثر آرتريت و آلرژي‌هايي مانند تب يونجه را معالجه می‌کند.

– در طب سنتي چيني، اين گياه براي درمان تومور، سرطان‌هاي مثانه و پروستات به کار برده می‌شود.

– دم کرده‌ی آن گلودرد و سرفه را برطرف می‌کند.

– نوشيدن دم کرده‌ی اين گياه در کنترل فشار خون موثر است.

– مقدار مصرف مجاز آن، شش گرم در روز است.

تركيبات گياه

فرآورده‌هاي تهيه شده از فرنجمشك از برگ‌هاي گياه فراهم می‌آيند. روغن‌هاي ضروري حاصل از برگ‌هاي فرنجمشك حاوي عناصر شيميايي به نام «ترپن» هستند كه اين عناصر حداقل سبب وجود پاره‌اي خواص تسكيني و ضدويروسي در گياه مي‌شوند. فرنجمشك همچنين حاوي تركيباتي به نام «تانين» است كه سبب بسياري از اثرات و خواص ضدويروسي در گياه مي‌شود.

اين ماده همچنين حاوي يوگنول است كه اسپاسم عضلات و بافت‌ها را كرخ می‌كند و باكتري‌ها را از بين می‌برد.

از اين گياه همچنين براي درمان انواع سردردها، قاعدگي به تعويق افتاده و سندرم خستگي مزمن استفاده مي‌شود. تحقيقات به عمل آمده نشان می‌دهد كه عصاره‌هاي فرنجمشك روي هورمون‌هاي تيرویيد اثر می‌گذارد، به نحوي كه براي افراد مبتلا به بيماري گريوز مفيد واقع مي‌شود. تحقيقات به عمل آمده همچنين تایید می‌کند اين گياه در درمان التهاب‌هاي ناشي از سرماخوردگي يا ضايعات متاثر از ويروس‌هاي تب خال (هرپس) مفید است.

اشكال موجود

فرنجمشك به صورت برگ خشك كه به صورت فله خريداري مي‌شود در بازار موجود است. پمادهاي توليدي اروپا براي درمان التهاب‌هاي ناشي از سرماخوردگي و زخم‌هاي تب خال (هرپس) حاوي محتواي غني از فرنجمشك است. بيماران ادعا می‌كنند اين پماد موثرتر از داروهاي تجويزي در تسكين درد و پيشگيري از آغاز مجدد التهاب عمل می‌كند و پزشكان معالج نيز اين ادعا را تاييد می‌كنند.

نحوه‌ی مصرف

به طور كلي، هنگام مصرف هر نوع فرآورده‌ی گياهي لازم است نكات پيشنهادي را در نظر بگيريد و درباره‌ی نوع داروي گياهي و ميزان مصرفي آن با پزشك معالج خود مشورت كنيد.

براي درمان اختلال خواب يا كاهش ناراحتي‌هاي معده، نفخ يا باد معده يكي از حالات زير را انتخاب و رعايت كنيد:

– تهيه‌ی چاي با استفاده از ۵/۱ تا ۵/۴ گرم گياه، چندين بار در روز. چای فرنجمشک کاهش دهنده‌ی فشار خون است. تب را پايين می‌آورد، خاصيت موثر ضدباکتريايي دارد و خستگي مفرط را برطرف می‌کند.

براي درمان التهاب‌هاي ناشي از سرماخوردگي يا التهاب‌هاي تب خال، ۲ تا ۴ قاشق غذاخوري از برگ خرد شده‌ی اين گياه را در يك ليوان آب جوش ريخته و بگذاريد ۱۰ تا ۱۵ دقيقه كاملا خيس بخورد. سپس در طول روز آن را با گلوله‌ی پنبه‌اي روي التهاب قرار دهيد.

– یک لیوان عرق بهارنارنج، یک قاشق مرباخوری تخم فرنجمشک و یک قاشق غذاخوری عسل را مخلوط کنید. این شربت یکی از داروهای بسیار قوی و ساده برای درمان افسردگی است.

نكات احتياطي

هيچ‌گونه اثرات يا علايم مسموميت ناشي از مصرف فرنجمشك گزارش نشده اما از آن‌جا كه اين گياه به منظور ايجاد قاعدگي مصرف مي‌شود، بنابراین در صورت بارداربودن از مصرف آن اجتناب كنيد.

تداخل‌هاي احتمالي

مصرف فرنجمشك می‌تواند با اثر داروهاي تيروييدي يا ساير معالجات بيماري گريوز تداخل پيدا كند.

دکتر محمد حسین روح اللهی

برگرفته از سایت مجله نیک و نو