کوشاد؛ گیاه مورد علاقه زکریای رازی

نام‌ها:

نام فارسی: کوشاد یا جنطیانا

نام انگلیسی: Gantian

نام علمی: Gentiana Lutea

معرفی گیاه:

چون اولین بار پادشاه روم به نام جنتیوس که در سال‌های ۱۶۷ – ۱۸۰ قبل از میلاد حکومت می‌کرد؛ این داروی شفابخش را یافت، نام آن را جنطیانا گذاشتند.

محمد ابن زکریای رازی، پزشک مشهور ایرانی نیز از این گیاه برای مداوای بسیاری از امراض استفاده می‌کرد.

کوشاد گیاهی است علفی، چندساله و بسیار زیبا، دارای ساقه‌ای استوانه‌ای و سبز که بلندی آن به حدود ۱/۵ می‌رسد. برگ‌های کوشاد سبزرنگ، نوک‌تیز و مثلثی است که دو برگ باهم به‌وسیله دم برگ کوتاهی به ساقه چسبیده‌اند و برگ‌های بالای ساقه بدون دمبرگ می‌باشد. گل‌های آن زردرنگ بوده که به تعداد زیاد در اواخر بهار در کنار برگ‌ها ظاهر می‌شود.

ازنظر طبی ریشه این گیاه قسمت مورد استفاده آن است. این ریشه ضخیم، گوشتی و به رنگ زرد تیره و یا قهوه‌ای قرمز بوده که دارای طعمی بسیار تلخ و بویی نامطبوع می‌باشد.

برای مصارف طبی ریشه کوشاد باید حداقل سه‌ساله باشد تا خاصیت لازم را داشته باشد.

طبع گیاه:

کوشاد ازنظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.

رویشگاه:

این گیاه به حالت خودرو در دشت‌ها و کوهستان‌های اروپا و آسیا می‌روید.

فرآورده‌ها:

جوشانده کوشاد

مقدار ۲۰ گرم ریشه خردشده این گیاه را در یک لیتر آب جوش ریخته، بگذارید برای مدت ۲۰ دقیقه به‌آرامی بجوشد و سپس آن را صاف کنید. مقدار مصرف این جوشانده یک فنجان قبل از هر غذا است.

دم‌کرده کوشاد

مقدار ۵ گرم ریشه آن را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید چند ساعت بماند. سپس آن را صاف‌کرده و استفاده کنید.

تنتور

این تنتور را می‌توانید از فروشگاه‌های گیاهان داروئی و یا برخی از داروخانه‌ها خریداری کنید. مقدار مصرف آن ۱۰ – ۱۵ قطره همراه با آب سه بار در روز است.

ترکیبات شیمیایی:

کوشاد دارای ماده‌ای شیمیایی به نام آماروجنتین می‌باشد که بسیار تلخ است. به‌طوری‌که اگر این ماده را با ۵۰۰۰ قسمت آب مخلوط‌ کنیم هنوز هم طعم تلخ آن حس می‌شود.

ترکیبات دیگر این گیاه به شرح زیر می‌باشد:

جنتوپیکرین، جنتوپیکروزید، جنتامارین، جتی سین، اسید جنتی سیک و جنتونوسید. همچنین دارای مقداری تانن، اسانس، پکتین و چربی نیز می‌باشد.

موارد مصرف و اثرات درمانی کوشاد:

اشتها را تحریک می‌کند.

گلبول‌های قرمز و سفید خون را زیاد می‌کند، بنابراین برای معالجه کم‌خونی و بیماری‌های عفونی به کار می‌رود.

اثر ضد تورم دارد و برای رفع آرتروز و رماتیسم مصرف می‌شود.

تب بر است.

بیماری مالاریا را برطرف می‌کند.

درد نقرس را برطرف می‌کند.

حرارت و رطوبت را از بدن خارج می‌سازد.

فشارخون را پایین می‌آورد.

ناراحتی‌های کبدی را برطرف می‌کند.

تقویت‌کننده معده و بدن است.

اختلالات عادت ماهیانه را درمان می‌کند.

گرفتگی روده‌ها را باز می‌کند.

ادرارآور است.

ضماد کوشاد با سرکه برای از بین بردن لکه‌های پوست مفید است.

عصاره این گیاه مسکن تمام دردهاست.

ورم طحال را برطرف می‌کند.

خون را تصفیه و تمیز می‌کند.

درمان‌کننده زردی و یرقان است.

موارد منع مصرف:

مصرف بیش‌ازحد کوشاد ممکن است باعث تحریک معده و به وجود آوردن حالت استفراغ و دل به هم خوردگی شود.

زنان باردار و مادران شیرده نباید از این گیاه استفاده کنند.

منابع:

طبیعت و سلامتی (غذا داروها)

برگرفته از سایت مفید طب