هر چه از نارنج نمی‌دانید، اینجا بخوانید!

نام‌ها:
نام فارسی: نارنج

نام علمی: Bitter Orange

نام انگلیسی: Rutaceae

نام‌های دیگر:

Bigarade Orange, Neroli, Orange

معرفی:
گل و میوه:  گل‌ها به صورت منفرد یا دستجات محوری بوده، بسیار معطر هستند. کاسه گل استکانی، دارای ۵ کاسبرگ ضخیم گوشتی، کاملاً سفید و برگشته می‌باشد. میوه کمابیش کروی، به قطر حدود ۷/۵ سانتی متر، دارای ۱۰ تا ۱۲ حجره بوده، در ۲ انتها مختصری تخت است. پوست میوه ضخیم، خشن و در هنگام رسیدن نارنجی رنگ بوده، گوشت میوه ترش مزه است و وسط میوه در هنگام رسیدن توخالی می‌شود.

برگ‌ها، ساقه و ریشه: نارنج درختی همیشه سبز با تاج گرد و پوست صاف و قهوه‌ای متمایل به خاکستری می‌باشد. شاخه‌های جوان گوشه‌دار و شاخه‌های مسن‌تر گرد و فاقد کرک بوده، خارهای باریک محوری دارند. برگ‌ها متناوب، به طول ۷/۵ تا ۱۰ سانتی‌متر، بیضوی پهن، دارای رأس کمابیش تیز و قاعده گوه‌ای یا مدور می‌باشند. دمبرگ‌ها دارای بال عریض بوده که به تدریج از عرض آن‌ها کاسته شده، بخشی از دمبرگ فاقد بال می‌شود.

روش مصرف: از پوست میوه این گیاه به شکل خرد شده برای تهیه انواع چای و نیز از فرآورد‌ه‌های جالینوسی تلخ مزه حاصل از آن به صورت داخلی استفاده می‌شود.

طبع:
پوست گیاه گرم و گوشت آن سرد و خشک در درجه سوم است.

رویشگاه:
نارنج بومی ‌مناطق حاره آسیا است ولی امروزه به وفور در سایر مناطق جهان همانند منطقه مدیترانه‌ای کاشته می‌شود.

پراکنش در ایران: در برخی نقاط به صورت کاشته شده یافت می‌گردد.

فرآورده‌ها:
شکوفه نارنج (بهارنارنج) گل‌های خشک شده این گونه است. اسانس به کمک تقطیر با بخار آب از گل‌های تازه و کاملاً باز شده حاصل می‌شود. پوست نارنج شامل پوسته خارجی میوه رسیده این گونه می‌باشد که از لایه گوشتی آن جدا شده است.

برای تهیه چای نارنج، یک قاشق چایخوری از دارو به ۱۵۰ میلی‌لیتر آب داغ افزوده شده، پس از ۱۰ دقیقه صاف می‌گردد.

چای این فرآورده را نیم ساعت پیش از وعده‌های غذایی میل نمایید.

بخش‌های دارویی:
پوست تازه یا خشک شده میوه، گل‌ها، دانه و اسانس

موارد مصرف و اثرات درمانی نارنج
 شکوفه نارنج و روغن فرار حاصل از آن:
فرآورده‌های حاصل از شکوفه و اسانس شکوفه این گیاه به عنوان عامل پیشگیری از درهای عصبی، دردهای معدی، نقرس و گلودرد و به عنوان آرام‌بخش برای درمان تنشنج عصبی و بی‌خوابی به کار برده می‌شود.
در طب سنتی نیز از آن برای درمان برونشیت مزمن استفاده می‌گردد.
در طب چینی از شکوفه نارنج و روغن فرّار حاصل از آن برای درمان مواردی مانند درد اپی گاستر، استفراغ و بی‌اشتهایی استفاده می‌شود.
پوست و میوه:
کم اشتهایی.
اختلالات گوارشی.
در طب سنتی از پوست این میوه در مواردی از قبیل بی‌اشتهایی و سوء‌هاضمه استفاده می‌شود.
در طب چینی پوست میوه نارنج برای درمان سرفه، سرماخوردگی، بی‌اشتهایی و کاهش میزان تنبلی عضلانی منجر به پرولاپس مقعد و رحم بکار می‌رود.
طب سنتی اسلام و ایران:

مصرف گرد پوست نارنج با آب گرم دل‌پیچه را سریعاً درمان می‌کند. مصرف گوشت میوه نارنج به صورت ناشتا سبب تضعیف کبد و سست کردن معده در افراد سرد مزاج گردیده لیکن در درمان التهاب معده، در افراد دارای مزاج گرم سودمند است.
موارد منع مصرف:
شکوفه نارنج و روغن فرار حاصل از آن: تاکنون هیچگونه عارضه جانبی مضر و خطرناک ناشی از مصرف بجای مقادیر درمانی شکوفه نارنج و روغن فرار حاصل از آن شناسایی نشده است.
پوست میوه: تاکنون هیچ گونه عارضه جانبی مضر و خطرناک ناشی از مصرف بجای مقادیر درمانی پوست میوه گیاه مزبور شناسایی نشده است ولی احتمالاً در افراد دارای پوست روشن موجب افزایش حساسیت به پرتو UV می‌گردد (به دلیل اثر فوتوتوکسیک فوروکومارین‌ها). تماس مکرر با این گیاه یا روغن فرار آن نیز منجر به بروز حساسیت (سرخی غیرعادی پوست، تورم، تاول، کورک، خال‌های رنگی و درماتوز منجر به زخم) می‌شود.
منبع:
کتاب مرجع گیاهان دارویی (جلد اول)
تألیف و ترجمه دکتر احمد امامی، دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان