موارد مصرف و منع مصرف شمشاد

نام‌ها:
نام فارسی: شمشاد

نام علمی: Boxwood

نام انگلیسی: Buxaceae

نام سنتی: بقس

نام‌های دیگر: Dudgeon , Bush Tree

معرفی گیاه:
گل و میوه: دستجات محوری گل‌های زرد رنگ در ابتدای بهار شکوفا می‌شوند. گل‌های نر مسطح بوده، دارای ۴ قطعه گلپوش، ۴ پرچم و یک تخمدان تحلیل رفته کوچک می‌باشند. گل‌های ماده دارای ۴ تا ۸ قطعه گلپوش، ۳ برچه پیوسته و ۳ خامه کوتاه، ضخیم و جدا از هم هستند. میوه کپسول با دانه‌های کشیده به طول ۵ تا ۶ میلی متر می‌باشد.

شمشاد درختچه‌ای همیشه سبز و تک پایه است که به ارتفاع ۶ متر هم می‌رسد و فرم کلی و شکل برگ‌های آن متنوع می‌باشد. انشعابات سبز رنگ آن درابتدا کرک دار و سپس فاقد کرک بوده، به رنگ سبز زیتونی، گوشه دار، پوشیده از برگ‌های متقابل، متراکم و تخم مرغی هستند. سطح فوقانی برگ‌ها صاف، چرمی، سبز تیره و بسیار براق و سطح تحتانی روشن تر می‌باشد. حاشیه پهنک برگ نیز صاف است.

برگ‌ها دارای طعم تهوع آوری هستند.

طبع گیاه:
گرم و خشک در درجه دوم.

رویشگاه:
عمدتاً در جنوب و مرکز اروپا و به ویژه در نواحی شرقی و غربی مناطق مزبور، یعنی شمال غرب اسپانیا و جنوب فرانسه در غرب و بالکان تا شمال یونان و آسیای صغیر در شرق رویش داشته، در سراسر جهان به طور گسترده ای کاشته می‌شود.

فرآورده‌ها:
برگ شمشاد، برگ‌های این گونه می‌باشد، که از طبیعت جمع آوری می‌شود.

بخش‌های دارویی:
برگ‌های خشک شده و بخش‌های هوایی چوبی.

موارد مصرف و اثرات درمانی شمشاد
در طب سنتی از فرآورده‌های این گیاه به صورت داخلی برای درمان روماتیسم و یبوست (جوشانده)، مالاریا (تنتور)، سینه پهلو (عصاره اتانولی)، همچنین به عنوان معرق (عصاره آبکی) و نیز به صورت موضعی جهت درمان جوش، ریزش مو، نقرس و دردهای روماتیسمی‌ (پماد) استفاده می‌شود.

طب سنتی اسلام و ایران:
استعمال موضعی مخلوط براده چوب آن با حنا موجب تقویت مو و بهبود سردرد می‌گردد.
ضماد براده چوب گیاه مزبور با سفیده تخم مرغ و آرد بسیار نرم گندم در درمان گرفتگی‌ها مفید است.
طب هومئوپاتی:
برای درمان طاسی ناشی از چرب بودن بیش از حد پوست که با شوره و ریزش مو همراه است به کار برده می‌شود.
موارد منع مصرف:
تاکنون هیچ گونه عارضه جانبی مضر و خطرناک ناشی از مصرف بجای مقادیر درمانی گیاه مزبور شناسایی نشده است، با این وجود امکان بروز درماتیت‌های تماسی، به ویژه به هنگام تماس با گیاه تازه برداشت وجود دارد.
مصرف مقادیر سمی‌ این گیاه موجب بروز استفراغ، اسهال، اسپاسم‌های شدید توام با تشنج، احتمالاً ایجاد نشانه‌هایی از فلج و نهایتاً خفگی منجر به مرگ می‌شود.
استفاده از این گیاه به عنوان دارو منسوخ شده است.
منابع:
کتاب مرجع گیاهان دارویی (جلد اول)
تألیف و ترجمه دکتر احمد امامی، دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان