خواص دارويي مرزه

نام عمومي : Savory

نام انگليسي : Garden savory , Savory

گياه شناسي :

مرزه ، گياهي است علفي ،يک ساله و داراي ساقه هاي منشعب به طول تا ۳۰ سانتي متر ، رنگ گياه سبز کدر مي باشد که با همين مشخصه با ديگر گونه ها متفاوت است . ساقه مرزه داراي گره هايي است که از همين گره ها ساقه هاي ديگر منشعب مي شوند و اين ساقه ها نيزبه نوبه ي خود داراي انشعاباتي جديد مي گردند، به همين دليل بوته گياه به صورت پرشاخه و پرپشت به نظر مي رسد.

برگ هاي گياه باريک، دراز، نوک تيز، نرم و پوشيده از تارهاي کوتاه است که مات و کدر به نظر مي رسند . برگ هاي مرزه همچنين داراي يک رگبرگ و غده هاي حاوي اسانس است. گل هاي آن نيز کوچک و به رنگ سفيد، سفيد مايل به گلي يا گلي رنگ است که در فصل تابستان ظاهر مي شوند. اين گل ها به صورت ضخيم و در طول ساقه قرار گرفته اند. مرزه به دو صورت خودرو و کشت شده وجود دارد. انتشار آن در اروپا به ويژه فرانسه، سيبري، جنوب و غرب آسيا و از جمله ايران است. محل رويش مرزه در ايران شامل شمال غرب، تبريز، خوي، ارسباران و قسمت هاي مختلفي از خراسان است. پرورش اين گياه به عنوان سبزي خوراکي بوده و استفاده خشک آن در ادويه جات در نقاط مختلف ايران رايج است.

ترکيبات مهم :

مرزه تابستاني ( برگ خشک ) حاوي حدود يک درصد اسانس مي باشد که شامل اجسامي از جمله کارواکرول، تيمول، بتاپي نن، پاراسيمن، ليمونن و کامفن است. ترکيبات ديگر آن شامل ويتامين ها و مواد معدني مختلف است. ترکيبات مرزه بسته به شرايط آب و هواي ناحيه رويش ممکن است متفاوت باشد.

خواص مهم :

مرزه به علت داشتن ترکيبات فنلي در اسانس و ترکيبات تانني در برگ ، داراي خاصيت قارچ ، ضد ميکروب ، ضد اسپاسم و ضد اسهال مي باشد .

همچنين مرزه داراي خاصيت ضد ادرارآوري بوده و در اروپا از قديم به عنوان ضد تشنگي زياد به خصوص در افراد مبتلا به مرض قند مورد استفاده بوده است . اين اثر را به دليل وجود جسم کارواکرول در اسانس آن مي دانند.

ميزان و طريقه مصرف :

به غير از مصرف به صورت سبزي تازه ، مي توان بر روي ۱/۵ گرم از خشک و خرد شده آن يک استکان آب جوش ريخته و ۲۰ دقيقه براي دم کشيدن آن صبر کرد ؛ بهتر است درب ظرف بسته باشد ، سپس صاف کرده و ميل شود.

ميزان مصرف تا ۳ قاشق چايخوري گياه خشک در روز مي باشد. در بعضي از کشورها تنتور مرزه وجود دارد . مصرف تنتور آن نيم تا يک قاشق چايخوري ۱ تا ۳ بار در روز مي باشد.

سميت :

مرزه براي انسان سميت ندارد. با اين حال مصرف بيش از اندازه ممکن است التهاباتي در مخاط ايجاد کند. در بعضي از حيوانات مانند موش ممکن است باعث التهاباتي شود.

مهمترين اثرات گزارش شده مرزه :

ضد درد، ضد آرتريت، ضد باکتري، ضد سرطان، ضد ترشح ادرار، ضد ويروس تبخال، ضد التهاب  ضد کرم، ضد اکسيدان، ضد عفوني کننده، ضد قارچ، ضد اسپاسم، معرق، هضم کننده غذا، ادرار آور، خلط آور، مسهل، مسکن، محرک و مقوي معده.

نکات قابل توجه :

۱ ـ مرزه به صورت هاي تازه، خشک و مخلوط در ادويه جات، داراي مصرف بالايي در جهان است.

۲ ـ خواص مرزه خشک و يا در ادويه جات ، مشابه نوع تازه آن است و در غذاهاي پختني و بر اثر حرارت مقدار کمي از اسانس آن کاسته مي شود ؛ از اين رو تا حد زيادي خواص ذکر شده را همچنان در خود نگه دارد.

۳ ـ به خاطر وجود اجسام فنلي از جمله تيمول و کارواکرول در اسانس آن، مصرف مقدار زياد آن توصيه نمي شود ؛ چرا که ممکن است باعث التهابات جداره ي روده و معده گردد.

منبع:دنياي تغذيه شماره ي ۸۷

برگرفته از سایت بوعلی دارو