ازگیل؛ میوه‌ای عجیب و پرخاصیت
تجربه کردن طعم‌های جدید برای بیشتر افراد با حس متفاوت و لذت‌بخشی همراه است. شاید جذابیت و استقبال از غذاها، دسرها، سوپ‌ها و سالادهایی که بیگانه و متعلق به سایر نقاط جهان هستند، به همین دلیل باشد. در این میان، بازار داغ میوه‌ها و سبزی‌های جدید و ناشناخته که تنها در قسمت‌های خاصی از جهان می‌رویند، بی‌نصیب نمانده و بسیاری از میوه‌های جدید و عجیب مانند جکی‌فروت، پشن فروت، میوه‌ی ستاره‌ای و… این روزها طرفداران خاص خود را پیدا کرده‌اند و با قیمت‌های گزاف هم به فروش می‌رسند. با یکی از این میوه‌ها آشنا شوید. در کشور ما نیز میوه‌هایی می‌رویند که برای سایر مردم جهان عجیب است و با آب و تاب خاصی از طعم و مزه‌ی آن برای یکدیگر تعریف و خاستگاه اصلی آن را ایران معرفی می‌کنند. یکی از این میوه‌ها ازگیل است؛ میوه‌ای عجیب و ناشناخته برای بیشتر مردم دنیا! برخی طعم آن را مشابه با انجیر و خرمای ایرانی می‌دانند و برخی دیگرف طعمی بین گلابی و زالزالک به آن نسبت می‌دهند. ازگیل برای بسیاری از مردم دنیا عجیب و جذاب است، آن را به عنوان میوه‌ای فانتزی می‌شناسند و قیمت بالایی دارد. ازگیل یکی از معدود میوه‌هایی است که در فصل زمستان به بار می‌نشیند.
گیاه شناسی
در زبان گیلکی به درخت ازگیل «کونوس» یا «کُنوس» و در زبان مازندرانی «کنس» و «کندس» می‌گویند. میوه‌ی آن از خانواده‌ی گلسرخیان از سرده‌ی ازگیل‌ها و هم خانواده با سیب، گلابی، به، زالزالک و گلابی وحشی است. به آن «خرمای گیلان» نیز می‌گویند.
ازگیل، میوه‌ی درختی است كه در اواخر پاییز و اوایل زمستان می‌رسد. قسمت‌های مورد استفاده‌ی درخت ازگیل، برگ و میوه‌ی آن و اسم فارسی آن «اردف» و «گیل» بوده است. میوه‌ی کروی شکل و قهوه‌ای رنگ درخت ازگیل، بسیار سخت و اسیدی است و تا زمانی که خوب نرسد، قابل خوردن نیست. گوشت ازگیل پس از رسیدن از رنگ سفید به قهوه‌ای تغییر می‌یابد و کاملا نرم و شیرین می‌شود. ازگیل را به شکل خام به عنوان میوه‌ای لذیذ، مطبوع و تقویت کننده مصرف می‌کنند. این گیاه که در جنوب شرقی اروپا و جنوب غربی آسیا یافت می‌شود، به سرعت فاسد شده و سرشار از پکتین است، به همین دلیل برای تهیه‌ی انواع ژله، مارمالاد و مربا مناسب است. درخت ازگیل برگ‌هایی به رنگ زرد و قرمز و چوب آن خاصیت منحصر به فردی دارد و غیرقابل شکستن است. ارتفاع درخت ازگیل حدود شش متر و شاخه‌های آن دارای خار است. ریشه‌ای عمودی، پوست خاکستری نقره‌ای و برگ‌های بیضی شکل و نوک تیز دارد. کناره‌ی برگ‌ها بی دندانه یا چند دندانه هستند. بذرهای ازگیل بسیار سفت و محکم و نفوذناپذیرند، به همین دلیل بعید است در همان سال اول تا پیش از گذراندن دو زمستان جوانه بزنند.
شرایط رشد
ازگیل در مکانی سایه روشن در جنگل‌های آفتابگیر رشد می‌کند و خاک مرطوب، سبک و شنی با خاک برگ یا خاک سنگین رسی و به خوبی زهکشی شده برای کشت آن مناسب است.
تاریخچه
ازگیل ده هزار سال پیش در جنوب دریای خزر در مناطق گیلان و مازندران در ایران کشت می‌شده است. ۷۰۰ سال پیش از میلاد به یونان و در ۲۰۰ پس از میلاد هم به روم رسید. کاشت این میوه از طریق رومی‌ها در بقیه‌ی اروپا گسترش یافت.
در حال حاضر ازگیل در همه‌ی جنگل‌های شمال ایران از ارسباران تا چناران (بجنورد) و در همه‌ی بلندی‌های کرانه‌های دریا در دامنه‌ی جنوبی البرز و مناطق استپی می‌روید.
ازگیل سرشار از مواد مغذی
در هر صد گرم میوه‌ی ازگیل مواد زیر موجود است:
انرژی: ۴۳ کالری
روی: ۵/۰ میلی‌گرم
منگنز: ۵/۰ میلی‌گرم
آهن: ۲/۷ میلی‌گرم
فسفر: ۳۹ میلی‌گرم
منیزیم: ۵۵ میلی‌گرم
کلسیم: ۷۳ میلی‌گرم
پتاسیم: ۷۹۲ میلی‌گرم
ازگیل سرشار از مواد معدنی است. همچنین فاقد هرگونه چربی اشباع و کلسترول است و در آن ۷۵ درصد آب و ۲۱ نوع اسید چرب مانند استئاریک اسید، پالمتیک اسید، لینولئیک اسید و اولئیک اسید وجود دارد. این میوه سرشار از ویتامین‌های C، A،B1 و B2 است.
ازگیل، ضد سنگ کلیه
اصلی‌ترین کاربرد ازگیل برای برطرف کردن مشکلات کلیوی است، زیرا آب مولکولی فراوانی دارد و بدن را سم‌زدایی می‌کند. مصرف مداوم ازگیل دفع ادرار را تسهیل می‌کند و سنگ‌های کلیوی را از بین می‌برد. برای از بین بردن سنگ‌های کلیوی علاوه بر میوه‌ی ازگیل، از جوشاندهی برگ‌های آن نیز می‌توان استفاده کرد.
کاهنده‌ی فشارخون
ازگیل یکی از میوه‌های سرشار از پتاسیم است، به همین دلیل برای مبتلایان به فشارخون بالا مناسب است. بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد افراد مبتلا به فشارخون بالا، باید مصرف مواد غذایی سرشار از سدیم را کاهش دهند و در عوض، مصرف مواد غذایی سرشار از پتاسیم، منیزیم و کلسیم را افزایش دهند. از این رو مصرف میوه‌های سرشار از پتاسیم مانند موز، گوجه‌فرنگی، زرشک، ریواس، ازگیل و… برای این افراد بسیار مناسب است.
سرشار از آنتی‌اکسیدان
ازگیل سرشار از ترکیبات فنلی است. ترکیبات فنلی در بدن تبدیل به پلی‌فنل‌ها می‌شوند و برای تولید آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی به کار می‌روند. تولید پلی فنل‌ها یکی از سیستم‌های دفاع آنتی‌اکسیدانی در بدن برای مقابله با رادیکال‌های آزاد است. ازگیل سرشار از فنولیک اسید و فلاوونوئیدهاست و به عنوان یکی از قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی شناخته می‌شود. همان طور که می‌دانید مصرف میوه‌هایی با ظرفیت آنتی‌اکسیدانی بالا مانند ازگیل باعث از بین رفتن رادیکال‌های آزاد و در نتیجه، پیشگیری از ابتلا به بسیاری سرطان‌ها می‌شود.
خواص دیگر
* خواص دارویی ازگیل از روزگاران بسیار دور مورد توجه بوده است. بقراط، ازگیل را برای مبتلایان به ترشی معده، مدفوع سوزان و عوارض تب نافع می‌دانست.
* ازگیل ماده‌ای به نام «تانن» دارد كه بهترین دارو برای درمان عفونت‌های روده‌ی بزرگ است.
* ویتامین B موجود در ازگیل، اعصاب را تقویت می‌كند و از نظر تغذیه اهمیت دارد.
* مصرف ازگیل خام یا كنسرو آن، در معالجه‌ی اسهال ساده اثر قطعی دارد.
* خوردن ازگیل خام و به خصوص نارس آن كه تانن بیشتری دارد، در معالجه‌ی خونریزی‌های داخلی مانند بواسیر، خونریزی رحمی و… اثر شفا بخش دارد.
* ازگیل در معالجه‌ی ورم روده به كار می‌رود، به این منظور باید ۲۳۰ گرم ازگیل رسیده را پس از جدا كردن پوست و دانه، در كمی شیر حل و مصرف کنید.
* ازگیل تنظیم کننده‌ی كار روده‌ها و ادرارآور است.
* ازگیل میوه‌ای بسیار مقوی است، زیرا قدرت اسمزی خون را بالا می‌برد.
* جوشاندهی برگ ازگیل درمان کننده‌ی آبسه‌ی دهان و گلو، آنژین، برفک، سالک، اسهال بچه‌ها، منظم کننده‌ی کار روده‌ها و از میان برنده‌ی ورم گلو و ناراحتی‌های حلق است.
* به طور سنتی در گیلان از آب ازگیل برای درمان دهان درد استفاده می‌شده است.
* مزمزه‌ی آب برگ درخت ازگیل برای درمان اسهال ساده، خونریزی داخلی، ورم روده، زخم دهان و تورم مخاط گلو سودمند است.
* میوه‌ی ازگیل از قند کمی تشکیل شده و یکی از میوه‌های بسیار مناسب برای افراد دیابتی است. همچنین سرشار از فیبر است که به کنترل قند خون کمک می‌کند.
* برای درمان التهابات روده باید پوست میوه را بگیرید، هسته‌هایش را جدا کنید، قسمت باقی‌مانده‌ی میوه را با کمی شیر مخلوط و سپس مصرف کنید.
* میوه‌ی ازگیل برای درمان اسهال و محدود کردن نفخ معده توصیه شده است.
* ازگیل برای برطرف کردن اختلالات دفعی و به عنوان ادرارآور شناخته شده است.
* بسیاری از منابع این میوه را چاق‌کننده و اشتهاآور معرفی می‌کنند.
* مصرف منظم ازگیل باعث نظم بخشیدن به دوره‌های عادت ماهیانه می‌شود.
* تقویت‌کننده‌ی اعصاب است.
موارد احتیاط
در زمان مصرف، مواظب دانه‌های ازگیل باشید، زیرا این دانه‌ها سرشار از اسید هیدرو سیانید هستند که سمی است.
برگرفته از سایت مجله نیک و نو
بیشتر بخوانید
