پوکی استخوان و راه‌های درمان آن از دیدگاه طبی سنتی

در این بحث سعی داریم کمی درباره‌ی ناهنجاری پوکی استخوان توضیحاتی بدهیم.در این اختلال استخوان‌ها ضعیف می‌شوند و خطر شکستگی‌های غیرقابل توجیه افزایش می‌یابد. عواقب جدی می‌تواند در اثر برخی از این شکستگی‌ها ایجاد شود.

پوکی استخوان یک بیماری شایع است که در آن استخوان‌ها تضعیف می‌شوند. با ضعیف شدن استخوان‌ها، خطر شکستگی‌های ناگهانی و غیرقابل توجیه در استخوان‌ها افزایش می‌یابد. استئوپنی  مقدمه‌ی ایجاد پوکی استخوان است. این حالت یک وضعیت  بی‌سر و صدا ولی مخرب است که  در طی دوره‌ی باروری زنان ( حتی در زنان جوان) استخوان‌ها را تضعیف می کند.

این اختلال ربطی به سن و جنس شما ندارد.  ممکن است الان استخوان‌های شما به نظر  مستحکم باشد. ممکن است شما بسیار فعال باشید و هر کاری می‌خواهید انجام دهید. ولی  پوکی استخوان و استئوپنی آرام و مرموز است. در واقع، معمولا نشانه‌های قابل شناسایی ندارد. ممکن است شما در طی زمان به کاهش قد و یا قوز کمر مبتلا شوید.

از دست رفتن بافت استخوانی در پوکی استخوان به چه معنی است؟ 

این پوکی به تدریج و طی فرایند چندین‌ساله توسط استئوبلاست‌ها(سلول‌های استخوان‌ساز) تشکیل شده و مخصوصا در بانوان بعد از یاسئگی بروز پیدا می‌کند. البته شروع آن از خیلی قبل‌تر می‌باشد و می‌تواند شدیدتر هم بشود. ممکن است شدید باشد،  به طوری که استرس طبیعی بر روی  استخوان‌ها در زمان نشستن، ایستادن و سرفه کردن و حتی  بغل کردن یک دوست ایجاد و باعث شکستگی‌های دردناک و عدم حرکت فرد شود. در ادامه، پس از اولین شکستگی، شما در خطر ایجاد شکستگی‌های بیشتری هستید. این شکستگی‌ها ممکن است باعث شود شما با درد مزمن روزانه و ناتوانی زندگی کنید.

خوشبختانه، مراحلی وجود دارد که شما می‌توانید برای کمک به حفظ قوای استخوانی خود از آن‌ها بهره ببرید.

علائم پوکی استخوان چیست؟

اغلب پوکی استخوان بدون علامت و یا بدون درد است. کاهش اندازه‌ی قد ممکن است قابل توجه باشد و یا قوز پشت ( حالت کوهان) در ستون قفرات ممکن است با افزایش سن ایجاد شود. معمولا، به نظر می‌رسد که پزشک پس از وقوع شکستگی دردناک آن را تشخیص می‌دهد. این شکستگی اغلب  در کمر و یا در لگن رخ می‌دهد.

استئوپنی چه نوع اختلالی است؟ 

این اختلال به نشانه‌های اولیه‌ی کاهش استخوانی اشاره دارد که می‌تواند منجر به استئوپروز شود. در استئوپنی، دانسیته‌ی(تراکم) ماده‌ی معدنی استخوانی کمتر از حد طبیعی می‌شود و هنوز آن‌قدر کم نشده که پوکی‌استخوان نامیده شود. با استفاده از تست تراکم‌سنجی استخوان می‌توان استئوپنی را تشخیص داد.

شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان چه نوع اختلالاتی هستند؟  

شکستگی به معنای ترک در استخوان است. اگر شما به این اختلال مبتلا شوید، استخوان‌های شما نازک می‌شود، ساختارش از بین می‌رود و شکننده می‌شود. اگر شما بسته‌های مواد غذایی را جابه‌جا کنید، دچار شکستگی و یا روی‌هم افتادن مهره‌های کمری می‌شوید ویا ممکن است  موقع بستن بند کفش، درد شدید و ناگهانی را در اثر شکستگی حس کنید.

وقتی که درد ناشی از شکستگی فروکش کرد، ممکن است درد مزمن مداومی ایجاد شود. با کولاپس شدن استخوان‌های ستون فقرات(بسته و جمع شدن)، دفرمیتی‌‌هایی(ناهنجاری شکل ظاهری) از جمله کوهان ( قوز) کمری مشهود می‌شود.

علل ایجاد پوکی استخوان چیست؟

ما در مورد علل ایجاد پوکی استخوان مطلب زیادی نمی‌دانیم.  امروزه می‌دانیم که پوکی استخوان در زندگی فرد چگونه ایجاد می‌شود. استخوان‌ها بافت‌های زنده و پیچیده‌ای هستند. بدن شما خودبه‌خود استخوان‌های قدیمی را تخریب می‌کند و دوباره استخوان‌های جدیدی را بازسازی می‌کند. به این فرآیند ریمودلینگ (شکل‌گیری دوباره) می‌گویند.

هم‌زمان با فرایند رشد، بدن بیش از میزان از بین رفتن بافت استخوانی، استخوان جدید می‌سازد. در دوران کودکی، استخوان‌های شما بزرگ‌تر و قوی‌تر می‌شوند. توده‌ی استخوانی بیشتر زمانی دیده می‌شود که حداکثر مقدار توده‌ی استخوانی که ممکن است شما داشته باشید وجود داشته باشد. در اکثر افراد، این اتفاق معمولا در دهه‌ی سوم عمر رخ می‌دهد. در سن مشخصی،  استخوان روند تغییرات را بازسازی می‌کند. اگر این کاهش بافت استخوانی به حد مشخصی برسد، شما دچار استئوپنی شده‌اید. اگر از این حد شدید‌تر باشد، پوکی استخوان رخ می‌دهد.

خطرات مربوط به پوکی استخوان چیست؟

عوامل اصلی خطرناک که ممکن است خطر ابتلا به پوکی استخوان را در فرد افزایش دهد شامل موارد زیر است:

شرح حال خانوادگی:

اگر مادر شما دچار شکستگی لگن و یا شکستگی ستون فقرات که باعث روی هم افتادن مهره‌ها ( کولاپس شدن)می‌شود را داشته باشد،  شما هم در معرض پوکی استخوان هستید.

جنسیت:

زنان ۴ برابر بیش از مردان احتمال دارد که به پوکی استخوان مبتلا شوند، ولی مردان هم به این اختلال دچار می‌شوند.

سن:

خطر ایجاد پوکی استخوان با افزایش سن بالا می‌رود. زنان بالای ۵۰ سال در بیشترین خطر برای ایجاد پوکی استخوان هستند. در حالی‌که، هر فردی با هر سنی می‌تواند به پوکی استخوان مبتلا شود، ولی با افزایش سن،  خطر شکستگی و پوکی استخوان در شما بالاتر می‌رود.

ساختار استخوان و وزن بدن:

زنان لاغر و ریزاندام خطر بالایی برای ایجاد پوکی استخوان دارند. کاهش وزن پس از ۵۰ سال هم به  نظر خطر شکستگی‌های لگنی را بالا می‌برد. افزایش وزن این خطر را کم می‌کند. مردان با استخوان‌های کوچک و باریک‌تر، در مقایسه با مردان با وزن بیشتر و ساختار اسکلتی قوی‌تر، خطر بالایی برای ابتلا به پوکی استخوان را دارند.

شرح حال شکستگی:  

وجود یک شکستگی احتمال شکستگی‌های بعدی را بالا می‌برد.

سیگار کشیدن:

سیگار کشیدن خطر شکستگی‌ها را زیاد می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد کسانی که سیگار می‌کشند ( هم سیگاری‌های فعال و هم سیگاری‌های غیرفعال دانسیته‌ی استخوانی کمتر و در نتیجه خطر شکستگی‌های استخوانی بالاتری دارند. زنانی که سیگار می‌کشند، در مقایسه با افراد غیر سیگاری، سطوح استروژن پائین‌تری دارند. آن‌ها همچنن زودتر  هم یائسه می‌شوند.

داروها:

برخی داروها ممکن است خطر پوکی استخوان را افزایش دهند. این موارد شامل مصرف دراز مدت استروئیدها ( پردنیزون)، داروهای تیروئیدی، داروهای ضد تشنج و آنتی اسیدها و سایر داروهاست.

پوکی استخوان چه ارتباطی با یائسگی دارد؟

در زمان یائسگی، هورمون استروژن کاهش می‌یابد. این کاهش و حذف هورمونی روند ریمودلینگ استخوان را کند می‌کند و باعث  افزایش میزان سرعت از دست رفتن استخوان‌ها می‌شود. این از دست‌رفتن پیش‌رونده و سریع‌تر استخوان‌ها برای حدود ۱۰ سال پس از یائسگی ادامه دارد. میزان از دست رفتن استخوان در نهایت به سطح پیش از یائسگی بر می‌گردد، ولی استخوان‌ها شکل نمی‌گیرند. این امر باعث می‌شود تا زنان در دوره‌ی پس از یائسگی احتمال بیشتری برای ایجاد شکستگی داشته باشند.

علاوه براین، وجود یائسگی زودرس ( پیش از ۴۰ سال) هم احتمال پوکی استخوان و شکستگی‌ها را زیاد می‌کند. وجود دوره‌های طولانی‌مدت زمانی وقتی که سطح هورمون‌ها کم است و / یا اصلا وجود ندارد، از جمله در زمان ورزش زیاد، باعث کاهش توده‌ی استخوانی و پوکی استخوان می‌شود.

اگر من مبتلا به پوکی استخوان هستم چگونه به آن پی ببرم؟

در ابتدا، عوامل خطر را چک کنید. سپس،  از پزشک خود در مورد تست تراکم‌سنجی استخوان و یا اسکن استخوانی سوال کنید. تست تراکم ماده‌ی معدنی استخوان می‌تواند اطلاعاتی را در مورد سلامتی استخوان پیش از شروع مشکلات ارائه دهد.  تست دانسیته‌ی معدنی استخوانی از مقادیر بسیار کمی اشعه برای تعیین قدرت استخوان‌ها استفاده می‌کند.

پوکی استخوان چگونه درمان می‌شود؟

بسیاری از درمان‌های پوکی استخوان در توقف از دست رفتن استخوان و کاهش خطر شکستگی موفق بوده‌اند. برخی از درمان‌های پوکی استخوان عبارتند از رژیم و تغییر در شیوه‌ی زندگی. سایر درمان‌ها شامل داروهای موثر در درمان پوکی استخوان هستند. این داروها می‌توانند از دست رفتن استخوان  را  آهسته‌تر کنند و یا استخوان‌های جدیدی را بسازند. درمان‌های پوکی استخوان شامل موارد زیر است:

ورزش های سنگین ( که به عضلات شما فشار می آورد تا بر علیه جاذبه کار کنند)
ترک سیگار
داروهای موثر در درمان پوکی
چگونه می‌توانم از پوکی استخوان پیشگیری کنم؟

راه‌های متعدد ثابت‌شده‌ای وجود دارد که ممکن است به پیشگیری از ایجاد پوکی استخوان و شکستگی‌ها کمک کند.

ورزش: 

داشتن برنامه‌ی ورزشی منظم می‌تواند در این روند مفید باشد. ورزش باعث می‌شود تا استخوان‌ها و عضلات قوی‌تر شوند و به پیشگیری از کاهش بافت استخوانی کمک می‌کند.  از طرفی به شما کمک می‌کند تا فعال و با تحرک باشید. ورزش‌های سنگین برای پیشگیری از استئوپروز بهترین هستند. این ورزش‌ها می‌باید حداقل ۳ تا ۴ بار در هفته انجام شوند.

پیاده‌روی، دویدن آهسته و بازی تنیس و رقصیدن، همه و همه ورزش‌های با تحمل وزن مناسبی هستند. علاوه‌بر‌این، ورزش‌های تعادلی و تقویتی هم به تقویت ماهیچه‌ها کمک می‌کند و به شما کمک می‌کند تا زمین نخورید.  این امر ممکن است احتمال شکستگی استخوانی را کاهش دهد.

افزایش کلسیم در رژیم غذایی:

مصرف کافی کلسیم در کل زندگی شما به حفظ  قدرت استخوان‌ها کمک می‌کند. متخصصین ۱۰۰۰ میلی‌گرم هر روز برای زنان قبل یائسگی و ۱۲۰۰ میلی گرم روزانه برای زنان پس از یائسگی پیشنهاد می‌کنند.

منابع عالی برای کلسیم عبارتند از:

شیر و محصولات لبنی ( انواع با چربی کم توصیه می‌شود)
ماهی کنسرو شده با استخوان از جمله سالمون و  ساردین
سبزیجات برگ سبز تیره مانند کلم پیچ و کلم بروکلی
آب پرتقال غنی شده از کلسیم
نان تهیه شده با آرد غنی شده از کلسیم
به شما توصیه می شود که هر ۴  وعده روزانه  را از غذاهای غنی از کلسیم مصرف کنید. گزینه های مناسب شامل موارد زیر است:

ماست ساخته شده با شیر کم چرب یا شیر کامل
یک وعده از پنیر، پنیر سویا، و یا شیر
یک وعده از ماهی و کلم بروکلی
آب میوه های غنی شده از کلسیم، نان و غلات
محصولات لبنی غنی شده از کلسیم
رژیم غذایی خود را تکمیل کنید:

اما در مورد طب سنتی و پوکی استخوان باید گفت از بهترین موادی که می‌توان برای جوانان و کهنسالان استفاده کرد مخلوط پودر سنجد – عسل – زردچوبه در شیراست. می‌توان گفت که این تونیک تاثیر فوق العاده‌ای در پیشگیری و پیشرفت پوکی استخوان دارد

تهیه و تنظیم:رضا پوربایرام؛ماساژتراپیست و پژوهشگر طب سنتی

برگرفته از سایت مجله نیک ونو