رازیانه؛ دوست معده ی شما

نام فارسی: رازیانه‌
نام انگلیسی: Fennel
نام علمی: Foeniculum vulgare
نام سنتی: رازیانج

معرفی گیاه:

در حاشیه راه‌ها به صورت خودرو می‌روید. برگ‌های رازیانه‌ ‌نازک و نخی مانند شوید و گل‌های آن زرد و به صورت خوشه در انتهای ساقه ظاهر می‌شوند. رازیانه‌ گیاهی است علفی و دو ساله که ارتفاع آن تا ۲ متر می‌رسد. این گیاه دارای رایحه‌ای نیکوست، از این رو برای خوشبو کردن غذاها استفاده می‌شود.

رازیانه‌ سرشار از ویتامین‌های A,B,C و املاح معدنی نظیر ، آهن، پتاسیم، گوگرد، پکتین، آهک و چربی است. رازیانه‌ را در اواخر اسفند یا فروردین کاشته و در اواخر مرداد یا اول شهریور برداشت می‌کنند. میوه رازیانه‌ کوچک و به طول حدود ۸ میلی‌متر و عرض ۳ میلی‌متر بوده و دارای بوی معطر و طعمی شیرین می‌باشد.[۲][۴]

طبع گیاه:

رازیانه‌ گیاهی دارویی با طبع گرم و خشک است و ریشه آن گرم‌تر از بقیه قسمت‌های گیاه می‌باشد. درجه قوای رازیانه‌ ۳-۱ و مصلح آن صندل و سکنجبین است.[۳]

رویشگاه:

رازیانه‌ در مناطق مدیترانه‌ای به خوبی رشد می‌کند و در ایران در مناطق شمالی کشور در دامنه‌های کوه‌های البرز به طور خودرو می‌روید.[۴]

فرآورده‌های رازیانه:

دم‌کرده رازیانه:
مقدار یک قاشق چایخوری رازیانه‌ را کوبیده و در یک لیوان آب جوش بریزید و آن را به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید.

شراب رازیانه‌:
۴۰ گرم رازیانه‌ را در یک لیتر شراب بریزید و به مدت یک هفته بگذارید بماند. سپس آن را صاف کرده و در شیشه در بسته نگهداری کنید. مقدار مصرف شراب رازیانه‌ دو قاشق چایخوری بعد از غذا است.

دم‌کرده برگ رازیانه‌:
۳۰ گرم برگ رازیانه‌ را در یک لیتر آب جوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. این دم‌کرده مقوی اعصاب بوده و هضم غذا را سریع می‌کند.

ترکیبات شیمیایی:

رازیانه‌ دارای تقریباً ۱۰% روغن، کمی مواد قندی و مسویلاژ و حدود ۴% اسانس می‌باشد. روغن رازیانه‌ دارای ۴% اسید پالمیتیک، ۱۴% اسید لینوئیک و ۶۰% اسید پتروسلینیک می‌باشد. اسانس رازیانه‌ که از تقطیر میوه آن به وسیله بخار به دست می‌آید، مایعی زرد است.[۴]

در هر صد گرم برگ رازیانه‌  تازه مواد زیر موجود است:[۴]

آب ۹۰ گرم فسفر ۵۰ میلی‌گرم
پروتئین ۲٫۵ گرم آهن ۲٫۵ گرم
چربی ۰٫۴ گرم پتاسیم ۴۰۰ میلی‌گرم
مواد نشاسته‌ای ۴٫۵ گرم ویتامین ث ۳۰ میلی‌گرم
کلسیم ۱۰۰ میلی‌گرم ویتامین آ ۳۵۰۰ واحد

موارد مصرف و اثرات درمانی رازیانه‌ :

ترکیب رازیانه‌ به همراه تخم زیره سبز، چهارتخم و قدومه شیرازی بسیار اشتهاآور است.
حالت تهوع را برطرف می‌کند.
رازیانه‌ دستگاه گوارش را فعال کرده و آرامش‌بخش اعصاب است.
برای وزوز گوش مفید است، این عارضه اغلب در سالمندی بروز می‌کند.
غدد جنسی را تقویت می‌کند.
برای دل‌پیچه کودکان مفید بوده و دندان و لثه‌ها را تقویت می‌کند.
تخم رازیانه‌  را به مقدار ۱۵ گرم در یک لیتر آب دم کرده با هر غذا یک فنجان از آن صرف شود، برای سلسله اعصاب و دستگاه هاضمه، تقویت‌کننده خوبی است.
خوردن آن با گل‌قند، جهت تقویت معده و رفع بلغم آن و مالیدن شیره آن بر شکم اطفال، جهت نفخ و درد شکم مفید می‌باشد.
رازیانه‌ بادشکن، مقوی و ضد کرم است.
روغن تخم رازیانه‌ کرم روده را از بین می‌برد.
می‌توان به صورت زیر از رازیانه‌ داروی ضد نفخ تهیه کرد:
۵ گرم پودر انسیون، ۵ گرم پودر زیره کرمان، ۵ گرم پودر تخم گشنیز و ۵ گرم پودر رازیانه‌  را با هم مخلوط کرده و در یک لیتر آب جوش بریزید و آن را به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. سپس آن را صاف کرده و کم کم بنوشید.

تحلیل‌برنده باد و اخلاط غلیظ، خشک‌کننده رطوبت، تقویت‌کننده معده، بازکننده انسداد مجاری سینه، کبد، طحال، کلیه و مثانه است؛ همچنین تسکین‌دهنده دردی که منشاء آن سردی است، مدّر، شیرافزا و بازکننده حیض می‌باشد و درد دوران قاعدگی را تخفیف می‌دهد.
رازیانه‌ به علت داشتن هورمون زنانه، رشد دخترها را جلو می‌اندازد.
از التهاب کبد و فیبروز آن نیز جلوگیری می‌نماید.
در جهت درمان مشکلات ادراری بسیار سودمند است.
مصرف نوع جوشانده آن به همراه شیر، طی چند روز در صبح، باعث برطرف کردن و دفع سنگ کلیه می‌شود.
مخلوط جوشانده آن با عسل جهت تب‌های کهنه و جلوگیری از قی و التهاب معده مفید است.
برای درمان نفخ، دفع گازها از بدن، سردرد، سرفه، خروسک و برونشیت کاربرد فراوان دارد.
جویدن نصف قاشق مرباخوری رازیانه‌ بعد از غذا باعث از بین رفتن نفخ و درد معده و قولنج می‌شود.
مصرف دم‌کرده یک قاشق چای‌خوری رازیانه‌  و زیره سبز نکوبیده در یک استکان آب جوش، توسط مادر یا کودک باعث از بین رفتن نفخ نوزادان و کودکان شیرخوار و جلوگیری از گریه و بی‌قراری آن‌ها می‌شود.
برای درمان یرقان، سرطان معده و تقویت کودکان و سالمندان سودمند است.
رازیانه‌ رحم را پاک، بینایی را تقویت و ورم‌ها را فرو می‌نشاند.
چکاندن عصاره آن در چشم برای پیشگیری از آب مروارید و تقویت بینایی مفید است.
رازیانه‌ همچنین برای درمان دل درد، درد پهلو و اسهال مفید است.
جوشانده ریشه رازیانه‌ ملین و مسهل است.
برای رفع اسهال، رازیانه‌ را با زیره سبز به نسبت مساوی دم کرده و به بیمار بدهید.
مخلوط جوشانده تخم رازیانه‌ با گل گاو زبان برای تپش قلب و با انجیر و پرسیاوشان جهت آسم، سرفه و تنگی نفس مفید است.
رازیانه‌ بر ضد هلیکوباکتر پیلوری عمل کرده و در درمان بیماری‌های گوارشی ناشی از این باکتری مفید واقع می‌شود و از بروز زخم و سرطان معده پیشگیری می‌کند.
رازیانه‌ مغز را فعال می‌کند.
ریشه رازیانه‌ دارای کومارین (Coumarin) می‌باشد. از آنجا که این ماده رقیق‌کننده خون است، افرادی که مبتلا به تصلب شراین یا انسداد رگ‌ها هستند، می‌توانند از جوشانده ریشه رازیانه‌ استفاده کنند.
دردهای مفاصل را برطرف می‌کند. جهت از بین بردن درد آرتروز روغن رازیانه‌ را به محل درد بمالید.
برای برطرف کردن بوی بد دهان و معده استفاده می‌شود.
موارد منع مصرف:

زیاده‌روی در مصرف رازیانه‌ باعث خشک شدن شیر در مادران شیرده می‌شود.
رازیانه‌ چون گرم است، بنابراین برای گرم‌مزاج‌ها خوب نیست و این گونه افراد باید آن را با سکنجبین بخورند. به طور کلی زیاده‌روی در مصرف رازیانه‌ معده را سست کرده و تشنج می‌آورد.

منابع

فرهنگ داروهای گیاهی
درمان بیماری‌ها با داروهای معجزه‌گر گیاهی
تغذیه در طب ایرانی، اسلامی
طبیعت و سلامتی (غذا داروها)

برگرفته از سایت مفید طب