درمان فراموشی در طب اسلامی

ازجمله بیماری‌هایی است که امروزه عمومی شده و افراد زیادی دچار شده‌اند، از مهم‌ترین علل مصرف میوه‌های کال است، متأسفانه امروزه میوه‌ها کال چیده می‌شوند و در انبار رسیده می‌شوند سپس مصرف می‌شوند، از دیگر علل مصرف کنجد است که امروزه اضافه کردن کنجد به نان بسیار رایج شده است، علت دیگر مصرف پنیر بدون گردو است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «إن الجوز والجبن إذا اجتمعا كانا دواء وإذا افترقا كانا داء.» یعنی «اگر پنیر و گردو باهم مصرف شوند دوا است ولی به‌تنهایی هرکدام مرض هستند.» علت این است که پنیر منبع کلسیم است و باعث تقویت استخوان می‌شود ولی از طرف دیگر به مغز آسیب میزند و گردو منبع فسفر است که برای مغز مفید است ولی از طرفی برای استخوان ضرر دارد و اگر این دو باهم مصرف شوند ضرر آن‌ها از بین می‌رود، برای من سؤال بود که چرا کنجد برای حافظه مضر است و وقتی بررسی کردم متوجه شدم که کنجد در حد قابل‌توجهی دارای کلسیم بالا است و از منابع غنی کلسیم به‌حساب می‌آید، شاید علت مضر بودن کنجد برای حافظه این باشد. از علل دیگر فراموشی مصرف گشنیز، خواندن نوشته روی قبرها، راه رفتن میان دو زن و بعضی عوامل دیگر است.

اولین درمان فراموشی عسل است، در روایت آمده: «من لعق لعقة عسل على الريق يقطع البلغم، ويكسر الصفراء، ويقطع المرة السوداء، ويصفي الذهن، ويجود الحفظ، إذا كان مع اللبان الذكر.» یعنی «کسی که یک قاشق مرباخوری عسل در ناشتا بخورد، بلغم را قطع می‌کند و صفرا را می‌شکند و مره سودا را قطع می‌کند و ذهن را صاف می‌کند و حافظه را تقویت می‌کند اگر با کندر نر مصرف شود.» کندر نر، سفید و شیرین است.

دومین درمان کندر است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «عليكم بالألبان فانها تمسح الحر … وتذكي الذهن وتجلو البصر وتذهب النسيان.» یعنی «بر شما باد کندر، زیرا گرمی از قلب می‌زداید … و ذهن را تیز می‌کند و بینایی را جلا می‌دهد و فراموشی را برطرف می‌کند.»

سومین درمان کرفس است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «عليكم بالكرفس، فإنه طعام إلياس واليسع ويوشع. وروي أنه يورث الحفظ، ويذكي القلب» یعنی «بر شما باد کرفس، زیرا آن غذای حضرت الیاس (ع) و یسع (ع) و یوشع (ع) بود. و نیز روایت شده حافظه را تقویت می‌کند و قلب را تیز می‌کند.»

چهارمین درمان یک داروی ترکیبی است، در روایت آمده: «عن أبي بصير: قال: قلت للصادق عليه السلام: كيف نقدر على هذا العلم الذي فرعتموه لنا؟ قال: خذ وزن عشرة دراهم قرنفل، ومثلها كندر ذكر، دقها ناعما ثم استف على الريق كل يوم قليلا.» یعنی «ابو بصیر از امام صادق (ع) سؤال کرد چگونه قادر شویم به حفظ این علمی که برای ما شاخه‌شاخه نمودی؟ امام فرمودند به‌اندازه ده درهم (۳۲٫۵ گرم) قرنفل (میخک) و همین اندازه کندر نر، آن‌ها را نرم آسیاب کند، سپس هرروز صبح ناشتا مقدار کمی (یک قاشق چای‌خوری) به‌صورت خشک از این دارو مصرف کن.» چون ممکن است که باهم آسیاب کردن میخک و کندر باعث چسبیدن آن‌ها شود بهتر است جداگانه آسیاب شوند.

پنجمین درمان یک داروی ترکیبی است، حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «من أخذ من الزعفران الخالص جزء ومن السعد جزء ويضاف إليهما عسلا، ويشرب منه مثقالين في كل يوم فإنه يتخوف عليه من شدة الحفظ أن يكون ساحرا.» یعنی «مقداری زعفران خالص و سعد هم‌اندازه بردار و به آن عسل اضافه کن و هرروز دو مثقال از آن بخور، همانا ترس از آن است که از شدت تقویت حافظه، ساحر شود.» عسل باید به‌اندازه دو برابر زعفران و سعد باشد یعنی اگر یک مثقال زعفران و یک مثقال سعد باشد عسل باید چهار مثقال باشد، بنابراین تقریباً هرروز یک‌سوم مثقال زعفران هرروز مصرف می‌شود و این مقدار کشنده نیست.

ششمین درمان یک داروی ترکیبی است، در روایت آمده: «يؤخذ سنا مكي، وسعد هندي وفلفل أبيض، وكندر ذكر وزعفران خالص، أجزاء سواء يدق ويخلط بعسل و يشرب منه زنة مثقال كل يوم، سبعة أيام متوالية، فإن فعل ذلك أربعة عشر يوما خيف عليه من شدة الحفظ أن يكون ساحرا.» یعنی «سنا مکی و سعد هندی و فلفل سفید و کندر نر و زعفران خالص به اندازه‌های مساوی آسیاب شود و با عسل مخلوط شود و هرروز به‌اندازه یک مثقال و به مدت هفت روز پشت سر هم مصرف شود، اگر چهارده روز این دارو را بخورد ترس از آن است که ساحر شود.» در این دارو هم باید به‌اندازه دو برابر وزن داروها عسل اضافه کرد برای مثال اگر از هر قلم از دارو یک مثقال برداریم جمعاً پنج مثقال می‌شود و به آن باید ده مثقال عسل اضافه کرد.

درمان هفتم فراموشی مویز است، در رساله ذهبیه آمده: «ومن أراد ان يزيد في حفظه ، فليأكل سبع مثاقيل زبيباً بالغداة على الريق.» یعنی «کسی که می‌خواهد حافظه‌اش قوی شود هفت مثقال (حدود ۳۰ گرم) مویز بخورد در ناشتا.» کلمه زبیب به کل انواع کشمش اطلاق می‌گردد ولی از روایات دیگر استفاده می‌شود که در مورد فراموشی مراد مویز است و مویز کشمشی قرمز است که هسته دارد.

درمان هشتم زنجبیل و عسل است، در رساله ذهبیه آمده: «ومن أراد ان يقل نسيانه ، ويكون حافظاً ، فليأكل في كل يوم ثلاث قطع زنجبيل ، مربى بالعسل ، ويصطنع بالخردل مع طعامه في كل يوم.» یعنی «کسی که می‌خواهد فراموشی‌اش کم شود و اهل حفظ باشد، هرروز سه قطعه زنجبیلی بخورد که با عسل مربا شده است و هرروز وقتی غذا درست می‌کند به آن خردل اضافه کند.» زنجبیل تازه تکه‌های درشتی دارد که وقتی خشک شود تبدیل به قطعات کوچک می‌شود، مراد از زنجبیل مربا شده با عسل، این است که زنجبیل خشک را با عسل مخلوط کنند و مدتی بگذارند تا با مرور زمان و گرمای آفتاب و یا گذاشتن در جای گرم، نرم و قابل‌خوردن و تبدیل به مربا شود، البته در قدیم مربا را به این شیوه درست می‌کردند برعکس امروز که با حرارت آتش و در مدت‌زمان محدود به چند ساعت مربا تهیه می‌شود. در لغت، مربا معنی شده به «المعقود بالعسل». ازآنجاکه در روایت گفته‌شده هرروز خورده شود معلوم می‌شود که باید برای مدت طولانی این کار را انجام داد. زنجبیل بسیار گرم است از طرفی علت اصلی فراموشی بلغم است و نوعاً افراد بلغمی به فراموشی مبتلا می‌شوند، ولی اگر فردی گرم‌مزاج مبتلا به فراموشی شود استفاده از زنجبیل ممکن است که برای او ایجاد مشکل کند و بهتر است افراد بلغمی از این روش استفاده کنند.

درمان نهم اضافه کردن خردل به غذا است که در روایت قبل ذکر شد.

درمان دهم مرکب چهار معروف به داروی ابن مسعود، این روایتی است که ابن مسعود از پیامبر (ص) نقل می‌کند، «لحفظ القرآن ويقطع البلغم والبول ويقوى الظهر: يؤخذ عشرة دراهم قرنفل وكذلك من الحرمل، ومن الكندر الأبيض، و من السكر الأبيض، يسحق الجميع ويخلط إلا الحرمل فإنه يفرك فركا باليد، و يؤكل منه غدوة زنة درهم، وكذا عند النوم.» یعنی «برای حفظ قرآن و برای قطع بلغم و ادرار و تقویت کمر، ده درهم (سی‌ودو و نیم گرم) قرنفل (میخک) و همین اندازه اسپند و کندر سفید و شکر سفید، همه آسیاب شود و مخلوط شوند به‌جز اسپند، (اسپند را) با دست بمالند، از این ترکیب هرروز صبح ناشتا یک‌درهم (سه و بیست‌وپنج صدم گرم) و همین مقدار موقع خواب خورده شود.» اسپند را نباید آسیاب کرد زیرا سمی است و در عوض با دست مالیده می‌شود تا سم روی آن برطرف شود، البته داخل آن‌هم سمی است و باید درسته خورده شود تا مشکلی نداشته باشد. در روایات دیگر به‌جای کندر سفید کندر نر آمده که شاید منظور این است که کندر سفید همان کندر نر است و مراد از شکر سفید همان شکر سرخ است که یک یا دو بار صاف‌شده و سفید شده است.

(۱۷:۳۴:۳۳ – ۱۳۹۵/۱/۲۰)

برگرفته از سایت http://www.abbastabrizian.ir