زعفران؛ طلای قرمز

نام‌ها:
نام فارسی: زعفران

نام انگلیسی: Saffron

نام علمی: Crocus sativus

نام سنتی: زعفران

معرفی زعفران :
زعفران گیاهی است پایا با ارتفاع تقریبا ۳۰ سانتی‌متر که دارای برگ‌های دراز و سبز مانند تره می‌باشد. ساقه زیرزمینی آن از دو پیاز تشکیل می‌شود. این پیازها سخت، مدور، گوشت‌دار و پوشیده از غشاهای نازک قهوه ای رنگ می‌باشند. گل‌های زعفران ارغوانی رنگ، منظم و شامل لوله‌ای دراز است که به سه گلبرگ و کاسبرگ منتهی می‌شود.

زعفران خیلی مرغوب قسمت کلاله گل، یعنی قسمت انتهایی خامه است. میله خامه، زعفران درجه دو و نامرغوب را تشکیل می‌دهد. برداشت زعفران بدین ترتیب است که قسمت کلاله هر گل را برمی‎دارند و بین کاغذ قرار می‌دهند تا خشک شود. سپس بسته‌بندی می‌کنند.[۴]

طبع گیاه:
زعفران از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.[۱] درجه قوای آن ۲-۱ است و مصلح آن انیسون و سکنجبین است.[۴]

رویشگاه:
این گیاه از زمان‌های قدیم در ایران کاشته می‌شده و امروزه در استان خراسان به فراوانی تولید می‌شود.[۱]

بخش‌های دارویی:
قسمت مورد استفاده آن تارهای گل (کلاله) می‌باشد.[۱]

فرآورده‌ها:
از آن می‌توان به شکل‌های مختلف استفاده کرد:[۴]

دم‌کرده یا چای زعفران: ۲ گرم زعفران را در یک لیتر آب جوش ریخته و مدت نیم ساعت روی آتش بسیار ملایم بگذارید تا دم بکشد.
تنتور : ۱ گرم زعفران را ساییده و با ۱۰ گرم الکل سفید ۸۰ درجه مخلوط کرده و در شیشه بریزید و در آن را ببندید. این شیشه را در جای تاریکی گذاشته و هر روز آن را تکان دهید. پس از دو هفته آن را صاف کرده و از آن استفاده کنید.
گرد : زعفران را در فر با حرارت ۲۵ درجه سانتی‌گراد خشک کرده و سپس آسیاب کنید و از الک خیلی ریز رد کنید تا گرد نرمی بدست آید.
ترکیبات شیمیایی:
دارای مواد چرب، املاح معدنی، موسیلاژ و اسانس‌های فراوان می‌باشد. رنگ زعفران مربوط به ماده‌ای به نام کروسین است. پیاز زعفران سمی است و مصرف بیش از حد آن برای حیوانات کشنده است. زعفران دارای مواد قندی، نیتروژن و یک ماده رنگی بسیار قوی است.[۲][۴]

موارد مصرف و اثرات درمانی:
مهمترین خاصیت زعفران که از قدیم‌الایام کاربرد دارد، درمان افسردگی می‌باشد. زعفران دارای بویی قوی و طعمی تلخ است.
شادی‌آور و تا حدودی آرام‌بخش و خواب‌آور است.
خوردن چای زعفران باعث هضم غذا می‌شود.
اثر مسکن درد دارد.
هنگامی که بچه‌ها دندان در می‌آورند و لثه‌هایشان درد دارد، با مخلوط کردن مقداری زعفران با عسل و مالیدن آن بر روی لثه کودک، درد او التیام می‌یابد.
باعث تحریک اعصاب می‌شود.
خون‌ساز است و گردش خون را آسان می‌سازد.
مصرف زعفران خونریزی‌های بعد از زایمان را از بین می‌برد.
قوای جنسی را تقویت می‌کند.
افزایش‌دهنده شیر مادر است.
کبد را تصفیه و قوی می‌سازد.
 بازکننده انسداد مغز و کبد و طحال، منضج و مصلح عفونت خلط بلغمی بوده و خوردن ۵ گرم آن جهت تسریع در زایمان مفید است.
زنانی که می‌خواهند زایمان راحتی داشته باشند کمی زعفران با زرده تخم مرغ و دو برابر روغن زیتون مخلوط کنند و بخورند.
شربت غلیظ انگور با زعفران حرکت و پرش اعضاء بدن را سلب می‌کند، تیرگی چشم را جلا می‌دهد و کبودی چشم را درمان می‌کند.
سرفه را رفع و تأثیر مفیدی بر روی درمان برونشیت دارد.
کلیه و مثانه را پاک می‌کند، بخصوص اگر با عسل خورده شود و دفع‌کننده سنگ کلیه است.
ضد تشنج است.
گاز معده را برطرف می‌کند.
از افزایش کلسترول و تری گلیسیرید و LDL جلوگیری کرده و نیز از رسوب آن‌ها در عروق ممانعت می‌نماید.
در بیمارانی که دچار آنفارکتوس قلبی شده‌اند، زعفران اندازه محل آنفارکتوس را کاهش می‌دهد.
 همچنین فشارخون بیمار و عملکرد بطن چپ قلب را پس از سکته قلبی حفظ می‌نماید.
بوعلی سینا و سایر بزرگان طب سنتی، توصیه می‌کنند که در ترکیب داروها و غذاهای مورد استفاده برای بیماران قلبی، اضافه شود تا هدایت و نفوذ آن‌ها به قلب، بهتر انجام گیرد.
ادرارآور است.
اگر میخواهید همیشه شاد و خندان باشد زعفران بخورید.
قاعده‌آور است. فرمول قدیمی زعفران برای تنظیم عادت ماهیانه خانم‌ها و باز کردن قاعدگی سال‌هاست که به کار می‌رود و اثر مفیدی دارد.
تارتارات آهن و پتاسیم ۵/۰ گرم و پودر دارچین ۲ گرم، از این مخلوط چهار بار در روز استفاده کنید.

موارد منع مصرف:
بر روی سیستم تولید مثل اثر دارد، بنابراین زنان حامله باید از خوردن آن احتراز کنند، زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود.
خوردن زیاد زعفران برای کلیه‌ها مضر است.
اشتها را کم و باعث ایجاد سردرد و اختلال حواس می‌شود.
افراد مبتلا به سرگیجه و سکته مغزی باید در مصرف آن احتیاط نمایند.
باید در شیشه‌های در بسته و دور از نور نگهداری کرد، زیرا عطر و رنگ خود را در اثر نور از دست می‌دهد.
خوردن سه مثقال از آن منجر به مسمومیت و یا مرگ می‌شود.

منابع
[۱].فرهنگ داروهای گیاهی
[۲].درمان بیماری‌ها با داروهای معجزه‌گر گیاهی
[۳].تغذیه در طب ایرانی، اسلامی
[۴].طبیعت و سلامتی (غذا داروها)

برگرفته از سایت مفید طب