ریحان: معجزه‌ی طبیعت
نام‌ها:
نام فارسی: ریحان
نام انگلیسی: Basil
نام علمی: basilicum Ocimum
نام سنتی: شاهسفرم
معرفی:
از سبزی‌های معروفی است که بیشتر به صورت خام مصرف می‌شود. گیاهی است علفی، یک ساله و معطر، که ارتفاع ساقه آن به ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد. برگ‌های آن به صورت متقابل، بیضوی و نوک‌تیز با کناره‌های دندانه‌دار و همانند گیاه ختمی می‌باشد. گل‌های آن معطر و کوچک به رنگ‌های سفید، قرمز و گاهی بنفش مشاهده می‌شود. تخم آن سیاه و ریز است. برگ و سرشاخه‌های جوان آن جهت تغذیه استفاده می‌شود. نام آن در قرآن و در سوره الرحمن و واقعه آمده است. فأمّا إن کان من المقرّبین فروح و ریحان و جنتٌ نّعیم [۱][۲][۴]
طبع گیاه ریحان:
گیاهی دارویی با طبع گرم و خشک است. درجه قوای آن ۲-۱ و مصلح آن نیلوفر است.[۳]
رویشگاه:
این گیاه علاوه بر ایران، در بسیاری کشورهای دیگر از قبیل هندوستان و کشورهای عربی کاشته می‌شود.[۱] در ایران و افغانستان به صورت خودرو می‌روید.[۴] نوع خاصی از آن که به ریحان سلیمان معروف است در کوه‌های اصفهان یافت می‌شود.[۲]
فرآورده‌ها:
اسانس:
اسانس ریحان را می‌توانید از فروشگاه‌های گیاهان دارویی خریداری کنید. این اسانس به نام Essential Oil Basil معروف است. این اسانس بسیار قوی است و نباید بیش از ۲ تا ۳ قطره آن مصرف شود و همیشه باید با آب رقیق شود.[۱]
تخم شربتی:
در حقیقت تخم گیاه ریحان همان تخم شربتی است که برای بدست آوردن آن به گیاه اجازه می‌دهند کاملاً رشد کند و آن را نمی‌چینند. بعد از ظهور تخم‌ها آن‌ها را چیده و از گیاه جدا می‌کنند و در تهیه شربت‌ها از تخم‌ها استفاده می‌کنند. تخم شربتی یبوست را برطرف می‌کند و برای کاستن التهاب و تورم مجاری ادرار هم مفید است.[۱]
ترکیبات شیمیایی:
از این گیاه اسانسی تهیه می‌شود، به نام اسانس بازیلیک که به روغن ریحان معروف است و مصارف درمانی مختلفی دارد. دانه آن دارای ماده‌ای روغنی است که حالتی روان دارد.[۴]
موارد مصرف و اثرات درمانی:
چون ریحان بسیار معطر است، بنابراین برای معطر ساختن غذاها از آن استفاده می‌شود.
دم‌کرده برگ آن اثر ضد تشنج دارد.
جوشانده آن تب‌بر است.
مقوی و مدّر (ادرار آور) است.
دم‌کرده برگ آن درمان‌کننده سرگیجه است.
دم‌کرده تخم ریحان مسکن است.
برای درمان کم‌خونی مناسب می‌باشد.
خوردن آن دستگاه هاضمه را تقویت می‌کند.
مصرف برگ ریحان همراه با غذا در هضم آن مؤثر است.
نوشیدن یک فنجان دم‌کرده ریحان نفخ و گاز معده را از بین می‌برد.
مصرف ریحان خاصیت ضدّ التهابی دارد و از بروز زخم معده جلوگیری می‌کند.
تخم ریحان برای رفع دل‌درد مفید است.
اگر تخم ریحان را بکوبید و با صمغ عربی مخلوط کنید، داروی خوبی برای درمان اسهال به دست می‌آید.
بذر ریحان برای درمان اسهال صفراوی بسیار مفید است.
جوشانده ریحان محرّک و تقویت‌کننده ترشح شیر در مادران است. برای تهیه آن مقدار یک مشت از ریحان را در یک لیتر آب می‌جوشانند و روزانه دو فنجان از این جوشانده میل می‌کنند.
دم‌کرده دانه ریحان برای درمان ورم کلیه و ترشحات زنانه به کار می‌رود.
برگ این گیاه درمان‌کننده ناراحتی‌های حاصل از نیش حشرات است. کافی است که محل گزش حشرات را با برگ ریحان ماساژ دهید خارش و درد را برطرف می‌کند.
اگر گلدان ریحان را جلوی پنجره بگذارید حشرات و مگس را فراری می‌دهد و آن‌ها وارد خانه نخواهند شد.
جویدن برگ ریحان برای زخم‌های دهان و آفت مفید است.
شستشوی دهان با جوشانده ریحان باعث کاهش ورم لثه و دندان می‌شود.
جهت انسداد عروق مغزی، تحلیل ورم‌های جمیع اعضا، تنگی نفس و ضعف معده مفید می‌باشد.
خوردن عصاره آن با شکر جهت رفع درد سینه، نقرس، بواسیر، تنگی نفس و سرفه و بوئیدن آن برای سردرد گرم‌مزاجان و مسافرین مفید می‌باشد.
دم‌کرده ریحان برای رفع ناراحتی‌های میگرن، آنژین، عصبانیت و اضطراب مفید می‌باشد. برای تهیه دم‌کرده آن، مقدار سی تا چهل گرم از برگ و گل خشک‌شده ریحان را در یک لیتر آب دم می‌کنند و روزانه دو تا سه فنجان از آن می‌نوشند.
تخم آن مناسب تمام مزاج‌ها و مقاوم در برابر سموم بوده ولی مصرف کوبیده آن منع شده است.
ریحان از سکته مغزی و عوارض ناشی از آن پیشگیری می‌نماید.
روغن تخم ریحان در تنظیم و تقویت سیستم ایمنی نقش دارد.
کسانی که هنگام مسافرت در اتومبیل، هواپیما یا کشتی حالشان بهم می‌خورد می‌توانند از ریحان با بو کردن و یا جویدن برگ‌های آن برای درمان استفاده کنند.
آب ریحان به همراه عسل در بهبود سرماخوردگی مؤثر است.
موارد منع مصرف:
زیاده‌روی در خوردن ریحان سبب سردرد می‌شود.
منابع:
۱٫فرهنگ داروهای گیاهی
۲٫درمان بیماری‌ها با داروهای معجزه‌گر گیاهی
۳٫تغذیه در طب ایرانی، اسلامی
۴٫طبیعت و سلامتی (غذا داروها)
برگرفته از سایت مفید طب
بیشتر بخوانید
