حنظل یا هندوانه ابوجهل

نام‌ها:
نام فارسی: حنظل – هندوانه ابوجهل

نام علمی: Bitter Apple

نام انگلیسی: Cucurbitaceae

نام‌های دیگر:

Bitter Cucumber, Colocynth Pulp

معرفی:
گل و میوه: گل‌های حنظل زرد رنگ و منفرد بوده، در محور برگ‌ها قرار دارند. میوه به بزرگی سیب بوده، زرد رنگ، صاف، گوشتی و بسیار تلخ می‌باشد.

به علاوه هنگام رسیدن واجد گوشت اسفنجی سفید رنگ محصور در پوست چرمی‌ گردیده، حاوی دانه‌های تخم‌مرغی، سفید یا قهوه‌ای فام به طول حدود ۰/۷۵ و عرض حدود ۰/۵ سانتی‌متر، فشرده، لبه‌دار، چرب و کمابیش براق می‌باشد.

برگ‌ها، ساقه و ریشه: گیاهی یکساله و شبیه هندوانه معمولی است. ساقه‌ها، برگدار و دارای موهای زبر هستند. برگ‌ها متناوب و دارای دمبرگ بلند و پهنک ۳ گوش، منقسم، دارای دندانه‌هایی با اندازه‌های مختلف بوده، نوک کند و کرک‌دار هستند. سطح بالایی برگ‌ها سبز و لطیف و سطح تحتانی آن‌ها روشن و زبر است.

این گیاه بسیار سمی‌ است.

طبع:
گرم و خشک در درجه سوم.

رویشگاه:
گیاه حنظل در ترکیه و کشورهای جنوب مدیترانه، سری لانکا، مصر، سوریه تا سواحل خلیج فارس یافت می‌شود.

پراکنش در ایران: لرستان، فارس، کرمان، خراسان، یزد

فرآورده‌ها:
هندوانه ابوجهل، میوه رسیده این گونه می‌باشد که از لایه خارجی و سخت میوه جدا شده است.

بخش‌های دارویی:
قسمت گوشتی و خشک شده میوه.

موارد مصرف و اثرات درمانی حنظل
موارد تأیید نشده:
حنظل نوعی مسهل شدیدالاثر بوده، به عنوان جزء ثابت برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان یبوست حاد و مزمن با منشاءهای مختلف، یبوست ناشی از حاملگی و همچنین بیماری‌های کبد و کیسه صفرا به کار برده می‌شود.
طب هندی:
درمان موارد گوناگونی مانند آسیت و فیل پایی.
طب سنتی اسلام و ایران:
مسهل بلغم غلیظ موجود در مفاصل و عصب‌ها.
مفید در درمان قولنج مرطوب و بادناک.
مسهل صفرا و خون.
تحلیل برنده و جاذب.
تسکین دردهای اعصاب و مفاصل و نیز سیاتیک و نقرس.
برگ تازه آن بند آورنده خونریزی بینی و رساننده آماس‌ها.
مضمضه جوشانده ریشه حنظل در سرکه جهت تسکین دندان درد بسیار مفید است.
هرگاه در روغن زیتون جوشانده شده مایع حاصل در گوش چکانده شود جهت درمان وزوز گوش سودمند می‌باشد.
مالیدن روغن حنظل به دندان‌های دردناک و پوسیده، کشیدن آن‌ها را تسهیل می‌نماید.
موارد منع مصرف:
این گیاه دارویی بسیار سمی ‌بوده، به دلیل داشتن کوکور بیتاسین گلیکوزیدها که در محیط‌های مایی هیدرولیز شده، کورکوربیتاسین مربوط را آزاد می‌کنند، باعث تحریک شدید غشاء مخاط می‌شود.
مصرف بیش از حد: مصرف مقادیر سمی ‌این گیاه (۰/۶ تا ۱ گرم) موجب استفراغ، اسهال خونی، قولنج، تحریک کلیه، افزایش میزان ادرار و نهایتاً قطع ادرار می‌شود. مصرف مقادیر کشنده گیاه مزبور (حدود ۲ گرم) منجر به ایجاد تشنج، فلج و در صورت عدم درمان، کولاپس عروقی و مرگ می‌گردد.
درمان مسمومیت مزبور می‌بایست به صورت علامتی و پس از شستشوی معده انجام شود. استفاده از مقادیر آلوپاتی این گیاه توصیه نمی‌گردد.

منابع:
کتاب مرجع گیاهان دارویی (جلد اول)
تألیف و ترجمه دکتر احمد امامی، دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان

برگرفته از سایت مفید طب