مکملهای گیاهی متفورمین

متفورمین یک داروی خوراکی است که در درمان دیابت شیرین نوع ۲* ،سندروم تخمدان پلی کیستیک،تنبلی تخمدان و تنظیم قاعدگی به‌کار می‌رود.اما این دارو علی رغم تسهیل روند درمان،عوارضی مانند کاهش شدید قند خون، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، نفخ، تولید گاز بیش از حد در روده‌ها، اسهال، خستگی، دردهای عضلانی، تنگی نفس، خواب آلودگی و معده درد را به همراه دارد.

در سال‌های اخیر،بسیاری از تحقیقات علمی داخلی وخارجی ثابت کرده‌اند که دسته‌ای از گیاهان مانند این دارو عمل می‌کنند و هرکدام به نوعی تاثیر مثبت بر مقدار قند خون دارند.از این رو،برآن شدیم تا در این نسخه به معرفی تعدادی از این گیاهان بپردازیم.

گفتنی است متخصصان غدد و خون، غالبا داروهای گیاهی را صرفا به عنوان مکمل درمان شیمیایی قند خون قلمداد می‌کنند و نه جایگزین مطلقی برای خط اول درمان.بدین منظور تقاضا می‌شود برای استفاده از هرکدام گیاهان دارویی ضد دیابت حتما با پزشک خود مشورت کنید.

*دیابت شیرین نوع دوم یا دیابت غیر وابسته به انسولین یا دیابت بزرگسالان،نوعی اختلال در سوخت و ساز بدن است که با بالا بودن گلوکز خون در شرایط مقاومت به انسولین و کمبود نسبی انسولین شناسایی می‌شوداین مسئله در تقابل با دیابت شیرین نوع ۱ است که در آن به دلیل تخریب سلول‌های جزیره‌ای در لوزالمعده با کمبود مطلق انسولین مواجه هستیم.

زرشک:زرشک برای دیابت نوع دو و کاهش وزن بسیار مفید است. بربرین موجود در این گیاه باعث کاهش میزان قند خون، کم شدن          چربی‌های موجود در جریان خون و کارکرد بهتر انسولین در بدن شده و وزن بدن را کم می‌کند. علت بروز دیابت نوع دوم اختلال در کار انسولین است. بربرین کمک می‌کند انسولین خیلی بهتر قند خون را کنترل کرده و به پاک کردن جریان خون از وجود چربی هم کمک می‌کند؛لذاهمین موضوع باعث می‌شود تا در کاهش وزن بدن هم موثر باشد.

پیاز:ماده‌ای به نام گلوکزین در پیاز وجود دارد که خواصی شبیه انسولین دارد و می‌تواند در کاهش گلوکز خون یا قند خون به افراد دیابتی کمک بسیار خوبی داشته باشد.امروزه دانشمندان کشف کرده‌اند که مصرف روزانه ۵-۴عدد پیاز متوسط خام در بیماران دیابتی سبب کاهش قند می‌شود. همچنین جوشانده‌ی پیاز(نارنجی) به رشد تخمک و تنظیم قاعدگی و گاه درمان نازایی ناشی از تخمدان پلی‌کیستیک کمک فراوان می‌کند.

سیر:محققین ایرانی در مطالعه‌ای که به روش تجربی بر روی ۶۰ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ صورت گرفت دریافتند که سير به‌طور قابل ملاحظه‌ای باعث كاهش ميزان قند خون ناشتا می‌شود و مي‌تواند به عنوان رژيم موثري در كنترل و درمان ديابت استفاده گردد. همچنین عده‌ای از پژوهشگران خارجی ثابت کردند که ترکیبات خاص در سیر نظیر allicin ، allyl propyl dissulfide و S-allyl cysteine sulfoxide از طریق ممانعت از عملکرد کبد در غیر فعال کردن انسولین موجب افزایش انسولین موجود در خون می‌شود.بیماران مبتلا به دیابت می‌توانند با مصرف مقدار متعادلی سیر به صورت تازه و خام ،پخته یا حتی عصاره‌ی سیر به عنوان ماده‌ی کمکی به کنترل قند خون خود کمک کنند.

خیار چنبرتلخ:میوه، آب و عصاره‌ی چنبر تلخ می‌تواند در افراد دیابتی نوع۲ تحمل گلوکز را بالا برده و قندخون را کاهش دهد.آزمایش‌ها نشان داده که مصرف روزانه ۶۰ گرم از شیره‌ی این گیاه،کاهش قند خون در کمتر از ۳۰ دقیقه را به همراه دارد و این کاهش پس از گذشت ۴ ساعت به اوج خود می‌رسد. لازم به ذکر است که مصرف خوراکی خیار چنبر تلخ عوارضی همچون خونریزی ماهیانه ونیز سقط جنین را به همراه دارد.لذا به بانوان باردار و شیرده توصیه می‌شود از مصرف آن اجتناب کنند.همچنین در صورت مصرف با داروهای شیمیایی ضد دیابت امکان افت شدید قند خون وجود دارد.

قره‌قاط یا سیاه گیله:

بر اساس تحقیقات و آزمایشات متعدد،پزشکان و محققان به این نتیجه رسیدند که میرتلین موجود در برگ گیاه قره‌قاط سیاه،میزان قند خون را در بیماران دیابتی  طی ۴ تا ۶ هفته  با ۳ مکانیسم کاهش ‌می‌دهد:

مهار جذب گلوكز از روده به خون-۱

كاهش توليد گلوكز در كبد از طريق مهار گلوكونئوژنز و جلوگيري از تجزيه گليكوژن -۲

تقويت ورود گلوكز به سلول‌ها-۳

اسفرزه:سرپرست پژوهشكده‌ی گياهان دارويي جهاد دانشگاهي اذعان داشت که تحقیقات در زمینه‌ی خواص گیاه اسفرزه حاکی از آن است که مصرف روزانه ۵ گرم از این ماده (نیم ساعت قبل از صبحانه و نیم ساعت قبل از شام)نه تنها باعث کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ می‌شود بلکه حتي در مواردي تحمل گوارشي بيماران به متفورمين بهتر شده بود.

تخم شنبلیله:مركز تحقيقات غدد و متابوليسم دانشگاه علوم پزشكي اصفهان طی آزمایش بر روی ۲۳ نمونه‌ی انسانی به این نتیجه رسید که مصرف روزانه  ۱۰ گرم پودر تخم شنبليله در دو نوبت قبل از غذاي ظهر و شب،به طور قابل توجهی باعث کاهش قند خون ناشتا می‌شود.

گزنه:گزنه یک داروی گیاهی است که جهت کنترل بیماری دیابت استفاده می‌شود.با توجه به یافته‌های پژوهش عده‌ای از محققان دانشگاه علوم پزشکی زابل، استفاده از دمنوش گزنه روش موثری در کنترل قند خون و همچنین بهبود عملکرد قلب و عروق در بیماران مبتلا به دیابت ۲ است.

خار مریم:تاکنون تحقیقات گسترده‌ای بر روی این گیاه توسط پژوهشکده‌ی گیاهان دارویی انجام شده است.

دریکی از این تحقیقات که بر روی ۶۰ نفر از بیماران دیابتی نوع دو انجام شد،تجویز ۲۰۰ میلی‌گرم ازین گیاه به صورت ۳ بار در روز به مدت ۲ ماه نشان داد سطح قند خون ناشتا  ۱۹ درصد، سطح قند خون دو ساعته  ۲۳ درصد، سطح کلسترول خون  ۱۸ درصد، سطح تری‌گلیسیرید  ۲۴ درصد و سطح آنزیم‌های کبدی ۱۵ درصد کاهش می‌یابد.در مصرف خانگی توصیه می‌شود از تخم داخل گیاه استفاده شود.

گردآوری:حسنا چشمی؛دانشجوی پزشکی دانشگاه سمنان

برگرفته از سات مجله نیک و نو