سیب زمینی؛ سومین گیاه پرمصرف

نام‌ها:

نام فارسی: سیب زمینی

نامانگلیسی: Potato

نام علمی: Solanum tuberosum

معرفی سیب زمینی:

ساقه هوایی سیب زمینی دارای بریدگی‌هایی، مرکب از ۷ تا ۱۲ برگچه اصلی است و در فواصل این برگچه نیز برگچه‌هایی کوچکتر وجود دارد.[۴][۲]

انواع مختلف سیب زمینی بر حسب رنگ، گل و پوست غده‌های زیرزمینی آن تقسیم‌بندی می‌شود. بر روی پوست سیب زمینی سوراخ‌های کوچکی وجود دارد که دارای جوانه است و این جوانه‌ها منشاء گیاه تازه هستند.[۴]

طبع:

سیب زمینی دارای طبع سرد و تر است و مصلح آن، دارچین، زنجبیل و آویشن شیرازی می‌باشد.

سیب زمینی ترشی دارای مزاج گرم و تر است و درجه قوای آن ۱-۲ می‌باشد. مصلح سیب زمینی ترشی دارچین، عسل، سکنجبین، سرکه، خردل و میخک می‌باشد.[۳]

رویشگاه:

گیاه بومی آمریکای جنوبی است و هنوز هم به صورت وحشی در شیلی و آرژانتین می‌روید. در قرن شانزدهم به وسیله اسپانیولی‌ها به اروپا برده شد و اکنون در اروپا و آمریکا از نظر مصرف دارای رتبه اول است.  در تمام طول سال وجود دارد.[۴]

با آنکه پیشینه کاشت آن در برخی مناطق جهان به چند هزار سال پیش هم می‌رسد، اما کشت تجاری آن در دنیا از حدود پانصد سال قبل و در ایران از صد سال پیش آغاز شده است. با این حال امروزه از لحاظ میزان مصرف جهانی در رتبه سوم، پس از گندم و برنج قرار دارد.[۲]

ترکیبات شیمیایی:

دارای اسیدهای آلی مانند اسید سولاوئیک، اسید نپتوتانیک و اسیدفولیک می‌باشد.[۴]

املاح معدنی آن شامل آهک، آهن، پتاسیم، گوگرد، ازت و کربن است. سرشار از فسفر بوده ولی کلسیم و سدیم آن بسیار اندک است.[۲]

در هر صد گرم سیب زمینی خام مواد زیر موجود است:[۴]

آب         ۷۵ گرم   آهن        ۰٫۶ میلی‌گرم

انرژی    ۷۶ کالری            سدیم       ۴ میلی‌گرم

پروتئین   ۱٫۲ گرم پتاسیم     ۴۰۷ میلی‌گرم

چربی     ۰٫۱ میلی‌گرم        ویتامین آ ۱۰ واحد

مواد نشاسته‌ای      ۱۷٫۱ گرم           ویتامین ب۱         ۰٫۱ میلی‌گرم

سلولز     ۱٫۵ گرم ویتامین ب۲         ۰٫۰۴ میلی‌گرم

کلسیم      ۶ میلی‌گرم           ویتامین ب۳         ۱ میلی‌گرم

فسفر      ۵۰ میلی‌گرم         ویتامین ث           ۱۵ میلی‌گرم

بخش‌های دارویی:

برگ و میوه آن به علت داشتن سولانین مخدر و آرام بخش است ولی به علت سمی بودن نباید مورد مصرف داخلی قرار گیرد و فقط باید به عنوان ضماد و استعمال خارجی استفاده شود.[۴]

موارد مصرف و اثرات درمانی:

برای استفاده از آن اگر آن را تکه تکه می‌کنید باید فوراً از آن استفاده کنید، زیرا خیلی زود اکسیده می‌شود و خواص خود را از دست می‌دهد.

سیب زمینی را همیشه باید با بخار و یا در فر بپزید و یا خام آن را میل کنید، زیرا خواص آن حفظ می‌شود.

به دلیل داشتن مقداری ویتامین C ضد بیماری اسکوربوت است و مردم کشورهایی که از این گیاه استفاده می‌کردند هیچگاه به این بیماری دچار نمی‌شدند.[۴]

ویتامین C آن بیشتر در ناحیه پوست سیب زمینی جمع شده است. بنابراین اگر سیب زمینی با پوست پخته شود و پس از پخت پوست آن جدا شود، ویتامین C  آن بیشتر حفظ می‌شود.

دارای ویتامین‌های C ,B6 ,B ,A و K می‌باشد.

پوست آن مانند پوست میوه‌ها و سبزیجات دارای ماده آنتی‌اکسیدان است. بنابراین از پیر شدن سلول‌ها و نیز از بوجود آمدن سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کند.[۱]

بهترین دارو برای افرادی است که بدنشان اسیدی است، اینگونه اشخاص باید سیب زمینی را با پوست و به صورت پخته شده با بخار بخورند، زیرا سیب زمینی آبپز و سرخ‌شده برعکس سیب زمینی با بخار پخته شده در بدن تولید اسید می‌کند.

داروی خوبی برای از بین بردن تورم است. برای این منظور سیب زمینی را قطعه قطعه کرده و در سوپ بیاندازید و بگذارید تقریباً نیم‌پز شود و سپس آن را بخورید.

به علت دارا بودن پتاسیم زیاد تمیزکننده کبد نیز می‌باشد.

بدن را جوان می‌کند.

سیب زمینی قرمز درمان‌کننده بواسیر خونی و دردناک می‌باشد. برای این منظور سیب زمینی را به طور باریک بریده و به صورت شیاف در آورید و روی آن کمی روغن ویتامین E و یا وازلین مالیده و پس از قضای حاجت به داخل مقعد بگذارید. این عمل را اگر چند روز ادامه دهید بواسیر برطرف می‌گردد.

سیب زمینی به علت دارا بودن فیبر، غذایی مناسب در تنظیم عملکرد دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست می‌باشد.[۴]

برای درمان اسهال سوپ سیب زمینی را با شیر بپزید و آن را میل کنید. اسهال سریع متوقف می‌شود.

داروی بیماری‌های قلب نیز می‌باشد.

حذف آن  و به طور کلی کربوهیدرات‌ها از تغذیه، می‌تواند موجب بروز مشکلات عصبی، پرخاشگری و یبوست شود.

برای تسکین سوختگی‌های سطحی، کوبیدگی‌ها و ضرب‌خوردگی‌ها، سیب زمینی خام را رنده کرده و به عنوان ضماد روی قسمت سوختگی بگذارید و هرچند دقیقه یکبار آن را عوض کنید.

 دارای آنزیم مهارکننده می‌باشد. بنابراین ضد سرطان و ضد ویروس است، در این مورد سیب زمینی حتی از شیر یا سویا نیز قوی‌تر است.[۴][۲]

پودر ساخته شده از سیب زمینی معمولی می‌تواند خون را منعقد کند، بریدگی‌های کوچک را ببندد و به روش‌های جراحی کمک کند. مالیدن پودر مانند یک اسفنج خون را پاک کرده و یک مکانیسم اولیه انعقادی را آغاز می‌کند. سپس فرایند طبیعی لخته شدن جای آن را می‌گیرد و آمیلازها پودر را تجدید می‌کنند. یک فایده بزرگ این محصول آن است که بر خلاف بیشتر مواد منعقدکننده خون نیازی به آماده‌سازی یا سرد کردن ندارد. نشاسته به سرعت در حدود ۲۴ ساعت تجزیه می‌شود. این مسئله اهمیت زیادی دارد، زیرا شانس کمتری برای عفونت یا واکنش برای عفونت یا واکنش جسم خارجی وجود خواهد داشت.[۴]

به دلیل دارا بودن ویتامین K برای خونریزی بسیار مفید است.

ضماد خام آن مرهمی گرانبها و عالی است. اگر روی یک پارچه تمیز گذاشته شود و سپس آن را روی پلک چشم‌هایی که ورم کرده بگذارید، ورم آن را فرو می‌نشاند. همچنین ترک دست و پا را که در اثر سرمازدگی پیدا می‌شوند معالجه می‌کند.

به علت داشتن فسفر، شهوت را زیاد، قوای عضلانی را تقویت و کلیه و مثانه را زهکشی می‌کند.

ادرارآور بوده و باعث افزایش اشتها و همچنین افزایش وزن می‌شود.

برای درمان التهاب مفاصل استفاده می‌شود.

برای درمان بواسیر، اسهال‌های حاد، سردرد و بثورات جلدی مفید است.

عمل دستگاه گوارش را تنظیم، روده‌ها را پاک و برای مبتلایان به زخم معده بسیار مفید است.

اگر آبگوشت یا آش شما شور است تکه‌های سیب زمینی را در آن بریزید، شوری آن را می‌گیرد.

اگر سماور و یا کتری شما رسوب کرده می‌توانید پوست آن را در آن ریخته بجوشانید تا آن‌ها را کنده و تمیز کند.

اگر میخواهید فرزندان شما در درس پیشرفت کنند آن را به خوراک آن‌ها اضافه کنید و پوره آن را به اطفال شیرخواری که می‌خواهند غذاخور شوند بدهید.

در برخی منابع آمده است که سیب زمینی برای مبتلایان به دیابت مفید بوده و این دسته از افراد می‌توانند به جای نان تنوری از سیب زمینی استفاده نمایند، اما از مصرف سیب زمینی سرخ کرده اجتناب نمایند.[۲]

موارد منع مصرف:

برای اشخاصی که مبتلا به قند هستند مضر است، زیرا به علت داشتن نشاسته قند خون را بالا می‌برد و اینگونه اشخاص اگر بخواهند از آن استفاده کنند باید آن را تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه مصرف کنند و یا از مصرف آن خودداری کنند.

سیب زمینی نارس و همچنین برگ، گل و میوه آن دارای کمی آلکالوئید سمی به نام سولانین است. بنابراین باید از مصرف نارس و نیز برگ و گل و میوه آن خودداری کرد.[۴][۱]

از مصرف سیب زمینی‌های جوانه زده یا خیلی کهنه و سبز اجتناب کنید.

از نگه داشتن پخته و آبپز آن خودداری نمایید زیرا یک قارچ سمی در آن رشد می‌کند.

افراط در مصرف آن سبب جوش‌های صورت، یبوست و چاقی می‌گردد.[۲]

زیاده‌روی در مصرف سیب زمینی سرخ کرده سبب سوءهاضمه و نفخ می‌شود.[۱]

منابع:

۱٫فرهنگ داروهای گیاهی

۲٫درمان بیماری‌ها با داروهای معجزه‌گر گیاهی

۳٫تغذیه در طب ایرانی، اسلامی

۴٫طبیعت و سلامتی (غذا داروها)