سلامت قلب و مغز خود را با خوردن گشنیز تثبیت کنید

نام‌ها:
نام فارسی: گشنیز

نام انگلیسی: Coriander

نام علمی: Coriangrum sativum

نام سنتی: کزبره

معرفی گیاه:
گشنیز گیاهی است علفی و یک‌ساله به رنگ سبز که ارتفاع آن تا ۸۰ سانتی‌متر نیز می‌رسد. برگ‌های آن به دو شکل ظاهر می‌شود آن‌هایی که در قاعده ساقه وجود دارد به شکل دندانه‌دار و دیگری در طول ساقه که باریک و نخی شکل می‌باشند. قسمت مورداستفاده گیاه، ساقه، برگ و میوه آن است. میوه آن گرد و به رنگ زرد می‌باشد.

بوی تازه آن مطبوع نبوده و تقریباً بدبو است، ولی بر اثر خشک شدن این بو از بین رفته و خوشبو می‌شود. حتی نام لاتین گشنیز از لغت یونانی Korio  مشتق شده که به معنی بدبو است.

بقراط این گیاه را می‌شناخته و برای درمان بیماری‌های مختلف از آن استفاده می‌کرده است. در قرون‌ وسطی ضعف جنسی را با این گیاه درمان می‌کردند. تخم گشنیز را می‌توانید از فروشگاه‌های گیاهان دارویی و یا ایرانی و یا چینی خریداری کنید. چینی‌ها آن را جعفری چینی (Chiness Parsley) می‌نامند.[۴]

ز خنجر تو شود فتنه از جهان زایل        بدان مثابه که رفع صداع (سردرد) از گشنیز

قاآنی

طبع گیاه
گشنیز و تخم آن از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است و مصلح آن سکنجبین، زرده تخم‌مرغ با فلفل و نمک، آب مرغ و دارچین می‌باشد.[۴][۳]

در برخی منابع آمده است که این گیاه دارای طبع گرم و خشک است.[۲]

رویشگاه:
گیاه بومی جنوب اروپا و مناطق مدیترانه است. در بیشتر مناطق ایران نیز می‌روید. از زمان‌های قدیم وجود داشته و حتی مورد مصرف مصری‌ها بوده است.[۴]

فرآورده‌ها:
جهت برطرف کردن بواسیر:
حدود ۱۰ گرم تخم گشنیز را در ماهی‌تابه ریخته و بو بدهید تا رنگ آن قهوه‌ای شود. سپس آن را پودر کنید و با سرکه و یا شراب مخلوط کرده و چند روز آن را بنوشید تا بواسیر از بین برود.[۴]

جهت برطرف کردن درد دندان:
حدود ۱۰ گرم تخم آن را در چهار لیتر آب ریخته و بگذارید بجوشد تا حجم آن به یک لیتر برسد. آن را کمی سرد و در دهان مضمضه کنید تا درد دندان برطرف شود.[۴][۲]

جهت شستن دهان و دندان:
یک قاشق چای‌خوری پودر تخم این گیاه را در یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت ۵ دقیقه دم‌ کنید. سپس آن را برای شستن دهان، دندان و گلو قرقره کنید.[۴]

ترکیبات شیمیایی:
در هر صد گرم از این گیاه مواد زیر وجود دارد: [۴]

آب    ۷/۵ گرم    اسید اگزالیک    ۱۲ میلی‌گرم
مواد چرب    ۱۵ گرم    کلسیم    ۱۷۰ میلی‌گرم
سلولز    ۳۸ گرم    ویتامین ث    ۵۰ میلی‌گرم
قند    ۶/۵ گرم    ویتامین آ    ۲۰۰ واحد
اسانس    ۱ گرم        
مواد چرب گشنیز مرکب از اسید اولئیک، اسید پالمتیک، اسید لینولئیک و اسید پتروسه لینیک است. در برگ‌های خشک آن مقدار زیادی ویتامین C یافت می‌شود.[۴][۱]

موارد مصرف و اثرات درمانی:
خواص تخم گشنیز
پودر تخم گشنیز برای مطبوع کردن طعم خوراکی‌ها، درمان دل‌درد و دل‌پیچه به کار می‌رود.
تخم این گیاه شیر را در مادران شیرده زیاد می‌کند.[۱]
مفرح است.[۳]
این تخم را پودر کرده و با نسبت مساوی با شکر و یا عسل مخلوط‌ کنید برای تقویت بدن بسیار مفید است.
جوشانده این تخم یا خوردن بوداده آن اسهال خونی را برطرف می‌کند.
زکام را برطرف می‌کند.
برای برطرف کردن تب تیفویید مفید است.
خاصیت ضد باکتری دارد و بیماری‌های عفونی روده را برطرف می‌کند.
ادرارآور است.
قاعده آور است.[۴]
خوردن تخم آن با غذا به هضم آن کمک می‌کند.
کرم‌های معده و روده را از بین می‌برد.
تب‌های نوبه‌ای را از بین می‌برد.
برای نرم کردن سینه از جوشانده تخم گشنیز استفاده کنید.
 جوشانده تخم این گیاه خواب‌آور است.
برای تسکین درد دندان تخم آن را بجوید.[۴][۲]
تقویت‌کننده قلب و مغز است.
معده را تقویت می‌کند.[۴][۳][۲]
خواص برگ و ساقه گشنیز
جوشانده برگ‌های گشنیز برای رفع سرفه به کار می‌رود.[۱]
گشنیز با گل بنفشه و سرخ را اگر به‌صورت مساوی مخلوط و هم‌وزن آن‌ها قند ساییده شده اضافه کنیم و بخوریم درد گوش و سردرد را درمان می‌کند.
خوردن آن لثه را قوی و خونریزی لثه‌ها را از بین می‌برد.[۲]
در رفع التهاب معده و استفراغ مفید است.
آشامیدن آب آن با سرکه و سماق مانع صعود بخارات معده به مغز شده و از برخی بیماری‌های عصبی و سردرد جلوگیری می‌کند.[۳]
طحال را تمیز و تقویت می‌کند.
برای فتق مفید است.
مسمومیت‌های حاصله از مواد پروتئینی را برطرف می‌کند.
دل‌درد را برطرف می‌کند.
با غذا گشنیز بخورید تا از ترش شدن غذا در معده جلوگیری کند.[۴]
برای برطرف کردن بوی بد دهان سوپ گشنیز بخورید.
مضمضه آب گشنیز جوش‌های دهان را از بین برده و درد دندان کرم‌خورده را تسکین می‌دهد.[۲][۴]
گشنیز خواب‌آور است.
گشنیز مقوی معده، محلل غذا، محرک اشتها، بادبر تنظیم‌کننده دستگاه گوارشی است.
تشنگی را برطرف می‌کند.
مسکن و آرام‌کننده است.[۱][۳][۴]
موارد منع مصرف:
برای مبتلایان به تنگی نفس و کسانی که به آن حساسیت دارند خوب نیست.
گشنیز مضر ذهن بوده و زیاده‌روی در مصرف آن سبب تاری چشم می‌گردد.[۲]
مصرف آن در دوران بارداری باعث کاهش قند خون جنین و اختلال یادگیری در آینده جنین خواهد شد.[۳]
مصرف زیاد آن باعث فراموشی و اختلال ذهن و ضعف نیروی جنسی و کاهش خونریزی حیض می‌شود.[۳][۲]
اگر گشنیز به‌اندازه بکار رود هیچ‌گونه ضرری ندارد، ولی مصرف بیش‌ازحد آن، تولید مستی توأم با خستگی شدید می‌کند و گاهی به خوابی عمیق و گنگی و بی‌حسی منجر می‌شود.[۴]

منابع:
۱٫فرهنگ داروهای گیاهی
۲٫درمان بیماری‌ها با داروهای معجزه‌گر گیاهی
۳٫تغذیه در طب ایرانی، اسلامی
۴٫طبیعت و سلامتی (غذا داروها)

برگرفته از سایت مفید طب

به علاوه گشنیز درمان کننده نفخ معده است:

ترکیب شیمیایى گشنیز: اسانس روغنى ۲۶/ ۱۹ درصد- مانى تول- کوریاندرول- فلاونوئید گلیکوزید.

خواص درمانى گشنیز:
۱- گشنیز را بخورید. تونیک و بادشکن و ضد قى و شیر افزاست، سینه را نرم مى‏ کند و سرفه را تسکین مى ‏دهد، سرماخوردگى و خفقان را بهبود مى ‏بخشد، تب‏هاى نوبه‏ اى و سوءهاضمه و سرخک و وسواس را درمان مى‏ کند، سیلان اسپرم را بند مى‏ آورد. براى زخم‏ هاى مجارى ادرار مفید است، ضد قى و مفرّح و مقوى قلب و دماغ است، براى کرم معده و تب‏ هاى نوبه‏اى مفید مى ‏باشد.
تخم گشنیز
تخم گشنیز
۲- بعد از هر غذا یک قاشق قهوه ‏خورى از آن را در یک فنجان آب جوش ده دقیقه دم کنید و بنوشید. ادرار را زیاد مى ‏کند، براى تقویت معده مفید است و نفخ معده را برطرف مى ‏سازد، خستگى‏ هاى عصبى و تشنجات عصبى را درمان مى‏ کند.
۳- آن را بو بدهید و نرم بسایید و کفلمه کنید. از خونریزى معده جلوگیرى مى ‏کند، اسهال خونى را بند مى‏ آورد.

۴- آن را بو بدهید بعد با تخم خرفه به اندازه مساوى نرم بکوبید و روزى سه بار هر مرتبه یک قاشق مرباخورى بخورید. اسهال طولانى و مزمن را بند مى ‏آورد، ورم روده بزرگ یا کولیت را درمان مى ‏کند.

۵- آن را در دهان بجوید. بوى بد دهان و بوى شراب را از دهان مى ‏برد.

۶- آن را بجاى تنباکو در سر قلیان بریزید و بکشید و مقدارى از آن را هم بجوشانید و سر را با آن بخور دهید بعد آبش را هم صاف نموده با شکر شیرین سازید و دو فنجان بنوشید. خارش سر را تسکین مى‏ دهد.

۷- اگر آن را در آتش بریزید و دود آن را به سر و مغز بدهید زکام را درمان مى‏کند.

۸- آن را مثل غبار نرم بسایید و روى زخم بریزید. براى زخم مفید است و باعث قطع خونریزى آن مى‏ شود، زخم‏ هاى مجارى ادرار را درمان مى‏ کند.

۹- آن را نرم بسایید و با سرکه خمیر کنید و بر سر بمالید. سردردى که از غلبه خون و حرارت باشد را تسکین مى‏ دهد.

۱۰- آن را با گل برز به اندازه مساوى نرم بسایید و بر موضع بپاشید. سوزش پاى اطفال که در اثر ادرار ایجاد شده را درمان مى‏ کند.

۱۱- آن را با گل ارمنى به اندازه مساوى بسایید و روى پنبه ریخته و شب ضماد کنید. فیستول یا نواسیر را درمان مى ‏کند.

تذکر درمورد مصرف گشنیز: اسراف در خوردن آن باعث ایجاد فراموشى و اختلال حواس و چرت زدن و تقلیل اسپرم و ضعف نیروى جنسى مى‏ شود، براى اشخاص مبتلا به نفس‏ تنگى و آسم نیز مضرّ است.

مصلح تخم گشنیز: بعد از تنقیه معده و ایجاد قى، خوردن زرده تخم‏ مرغ نیم ‏پز با فلفل و نمک یا سوپ مرغ چاق و چرب با دارچین مى‏ باشد.

اسانس گشنیز
ترکیب شیمیایى تخم گشنیز: مواد کوریاندرول در آن وجود دارد.
خواص درمانى اسانس گشنیز: پس از هر غذا یک تا سه قطره آن را روى یک حبه قند بچکانید و بخورید.
خستگى‏هاى عصبى و تشنجات عصبى و زکام و اسپاسم را درمان مى‏کند، در افزایش شیر مؤثر است.

تهیه و تنظیم از تیم پژوهشی بوعلی باب سلامتی
www.boalii.ir
منبع: حاجى شریف، احمد، اسرار گیاهان دارویى، ۱جلد، حافظ نوین – تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۶ ه.ش.