خار مریم؛ خوشبوکننده طبیعی

نام‌ها:
نام فارسی: خار مریم

نام علمی: Milk Thistle

نام انگلیسی:Asteraceae

نام سنتی: حرشف یا عکوب

نام‌های دیگر:

Mariana Thistle, Mediterranean Milk Thistle, Mary Thistle,….

معرفی:
گل و میوه: گل آذین کپه بزرگ و منفرد، محوری و ارغوانی شامل گل‌های با ظاهر کمابیش گرد می‌باشد. تمامی گل‌های کپه لوله‌ای هستند. میوه قهوه‌ای، لکه لکه، براق و دارای جقه‌ای از موهای سفید می‌باشد.

برگ‌ها، ساقه و ریشه: گیاهی به ارتفاع ۷۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر با ساقه افراشته و برگ‌های در سطح مختلف می‌باشد. برگ‌های پایینی دندانه‌ای  – شانه‌ای و برگ‌های بالایی سرنیزه‌ای و ساقه آغوش هستند. سطح برگ‌ها با لکه‌های سفید در امتداد رگبرگ‌ها و حاشیه آن با خارهای زردرنگ می‌باشد.

طبع:
گرم و خشک در اول درجه دوم.

رویشگاه:
گیاه بومی اروپاست.

پراکنش در ایران: گلستان (گنبد کاووس، بین گرگان و نوده، آزادشهر)، مازندران (کلاردشت، بابل، عمارت واقع در دره هراز)، آذربایجان (دشت مغان، پارس آباد)، کرمانشاه (کوه نور)، لرستان (باغ سراب، پشتکوه)، خورستان (ملاثانی، شوش، حمیدیه، بین رامهرمز و ایذه)، فارس (کازرون)، بوشهر (بوشهر، برازجان، ۵ کیلومتری جنوب غربی برازجان)

بخش‌های دارویی:
دانه‌های رسیده.

مصرف:
اندام‌های هوایی:
فرآورده‌ها: برای تهیه دم‌کرده می‌بایست مقداری آب جوش به نصف قاشق چای‌خوری از اندام‌های هوایی گیاه افزوده و پس از ۵ تا ۱۰ دقیقه صاف نمود.

مقدار مصرف: مقدار متوسط دم‌کرده تهیه شده از اندام‌های هوایی خار مریم، ۲ تا ۳ فنجان در روز است.

دانه:
روش مصرف: از دانه خرد شده گیاه برای تهیه دم‌کرده، عصاره و از تنتور آن برای تهیه اشکال مایع و جامد استفاده می‌شود.

فرآورده‌ها: برای تهیه دم‌کرده، ۳ گرم دانه خار مریم به مقداری آب سرد افزوده و جوشانده می‌شود، و بعد از ۱۰ تا ۲۰ دقیقه صاف می‌گردد.

موارد مصرف و اثرات درمانی خار مریم
اندام‌های هوایی:
فراورده‌های تهیه شده از اندام‌های هوایی خارمریم به عنوان نوعی محرک و برای درمان ناراحتی‌های مربوط به عملکرد کبد و کیسه صفرا از قبیل یرقان، قولنج کیسه صفرا و بیماری طحال مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این گیاه در گذشته به عنوان نوعی دارو جهت درمان مالاریا و مشکلات رحم و نیز به شکل نوعی داروی قاعده آور به کار برده می‌شد.
دانه:
مشکلات گوارشی.
مشکلات کبد و کیسه صفرا.
از دانه خار مریم برای درمان سوءهاضمه (عصاره تام)، آسیب ناشی از کبد سمی، سیروز کبد سمی، سیروز کبدی و به عنوان نوعی داروی مکمل در صورت ابتلا به التهاب مزمن بیماری کبدی استفاده می‌شود.
دانه این گیاه به عنوان نوعی پادزهر برای درمان مسمومیت‌های کشنده ناشی از قارچ‌های سمی (Amanita) به کار برده می‌شود.
طب سنتی اسلام و ایران:
تحلیل برنده باد و بهبود دهنده هضم است.
اخلاط فاسد موجود در ادرار را از بدن خارج می‌سازد و بوی بدن و عرق را خوشبو می‌سازد.
استعمال موضعی آن داءالثعلب (طاسی) را زایل می‌کند.
مصرف گیاه مذکور موجب شدت یافتن نعوظ می‌گردد.
موارد منع مصرف:
تداخل دارویی: مصرف همزمان خار مریم و مترونیدازول ممکن است موجب کاهش اثر داروی مزبور و نیز کاهش اثر متابولیت فعال آن شود.

منبع:
کتاب مرجع گیاهان داروئی (جلد دوم)

تألیف و ترجمه دکتر احمد امامی، دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان
برگرفته از سایت مفید طب