سرما، دشمن مفاصل شما

الهام خاکبازان؛ محقق طب سنتی

درد، تورم، التهاب، سفتی و خشکی مفاصل تجربه‌ی مشترک بسیاری از افرادی است که گاهی یا به طور مداوم دچار درد‌های عضلانی یا مفاصل می‌شوند. آن چنان‌که فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کنند. متخصصان طب سنتی دردهای مفصلی را به پنج دسته تقسیم کرده‌اند: دردهای روماتیسم، آرتریت، سیاتیک، دیسک کمر و دردهای مفصلی که برای هر یک از آن‌ها نسخه‌ی متفاوتی تجویز می‌شود.

انواع دردهای موضعی

گروه‌ اول بیماری‌های مفصلی، دردهای دموی هستند که احساس درد همراه با ورم و تغییر رنگ مفصل از علایم آن است. این بیماری در سن نوجوانی و جوانی بیشتر بروز می‌کند و در فصل گرم سال هم بیشتر دیده می‌شود؛ بنابراین کاهش غلظت خون و مصرف غذا و دارویی که حرارت بدن را کاهش دهد، توصیه می‌شود.

دسته‌ی دوم بیماری‌های مفصلی ناشی از افزایش صفراست. در این بیماری، مفصل کمی ورم می‌کند و رنگ آن قرمز مایل به زرد می‌شود. این بیماری بیشتر در افراد گرم مزاج و در سن جوانی شیوع دارد.

دسته‌ی سوم بیماری‌های موضعی، ناشی از افزایش بلغم بدن هستند. در این دسته، مفصل متورم، سفید رنگ و هنگام لمس کردن آن سردی احساس می‌شود.

این بیماران باید مصرف مواد غذایی با مزاج سرد را کاهش دهند. از طرفی این افراد زمانی که در معرض سرما قرار می‌گیرند، احساس درد بیشتری می‌کنند حتی در فصل تابستان که مقابل وسایل سرمایشی قرار می‌گیرند.

دسته‌ی چهارم بیماری‌های مفصلی ناشی از افزایش سوداست. در این بیماران، مفصل ورم مختصری دارد، احساس سنگینی مفصل کمتر از افراد بلغمی و دموی و رنگ مفصل مایل به تیرگی است. در افرادی که مشکل مفصل سوداوی دارند عواملی مانند مشکلات روحی و روانی باعث افزایش درد می‌شود و علایمی از قبیل وسواس فکری، بدخوابی و خواب‌های آشفته نیز معمولا در این افراد دیده می‌‌شود. این گروه از مصرف غذاهایی با مزاج سرد منع می‌شوند.

در دسته‌ی پنجم، فردی که درد مفصل دارد معمولا از درد چرخشی در مفصل‌ها گله‌مند است؛ یعنی گاهی یک مفصل و زمانی مفصل دیگر دردناک می‌شود. فرد احساس سنگینی مفصل ندارد، بلکه نوعی کشش را در مفصل احساس می‌کند.

در تمام این موارد خواص ضد التهابی داروهای گیاهی به کاهش درد کمک می‌کند. با این حال توصیه می‌شود پیش از آن که درمان طبیعی را انتخاب کنید، برای پیشگیری از عوارض جانبی حتما با پزشک طب سنتی مشورت کنید.

چرا مفاصل در سرما دردناک می‌شوند؟

مزاج فصل زمستان سرد و تر است؛ بنابراين گرما از سطح بدن به داخل می‌رود و هضم تقویت می‌شود. برای همین، افراد بالای ۶۰ سال در فصل زمستان بیشتر دچار درد‌های مفصلی می‌شوند.

یکی از دلایل دیگر بروز درد مفصل در زمستان وجود سابقه‌ی قبلی التهاب در مفاصل، آرتروز یا رماتیسم مفاصل در فرد است. سرما موجب انقباض عضلات از جمله عضلات اطراف مفاصل شده و منجر به ایجاد یک فشردگی می‌شود. همین فشردگی، ناحیه‌ی ملتهب را تحریک می‌کند و در این شرایط، شخص احساس درد بیشتری در مفاصل خود خواهد داشت. از سوی دیگر، سرما موجب انقباض و کاهش قطر عروق می‌شود. در چنین شرایطی مفاصل تحریک شده و دردناک می‌شوند. گیرنده‌های درد در اطراف مفاصل زیاد است و یکی از دلایل درد مفاصل در سرما نیز این است که سرمای هوا موجب تحریک‌گیرنده‌ی درد می‌شود. در طب سنتی برای هر عضوی از بدن، مزاجی در نظر گرفته شده است. بعضی از اعضای بدن گرم و بعضی‌ها سرد هستند.

اندام‌های گرم

قلب، شریان، ورید، خون، کبد و گوشت.

اندام‌های سرد

استخوان، مو، غضروف، وتر، رباط (زرد پی)، عصب، چربی، نخاع و مغز.

توصیه‌های طب سنتی برای درمان درد مفاصل

– استخوان، غضروف و رباط (زردپی) طبع سرد دارند؛ پس هر سردی، این اندام‌ها را بیشتر دچار مشکل می‌کند. خوردن لبنیات اگر با توجه به مزاج بیمار نباشد، درد مفصل را بیشتر می‌کند. برای درمان روماتیسم، درد مفاصل و برای جبران کلسیم باید از منابع دیگر کلسیم مانند تخم شربتی استفاده کرد.

– فصل سرما براي افراد صفراوی مزاج مناسب‌تر است ولي براي افراد با مزاج بلغمي، افراد مسن و پير مناسب نيست. این افراد در فصل زمستان باید از مصرف مواد غذايي با طبع سرد پرهيز کنند و آن‌ها را با يک ماده‌ی غذايي گرم مثل خرما، کره، عسل، بادام، فندق، آجیل، خشکبار، سبزیجات گرم مثل تره، جعفری، شاهی و سیر مصرف کنند. کله پاچه با دارچین زیاد، حليم و غذاهايي مانند فسنجان را در اين فصل مي‌توان بيشتر مصرف کرد، چون طبع اين گونه غذاها گرم است.

– مصرف غذاهاي گوشتي و استفاده از ادويه‌ به دليل تولید اثر گرمايي در بدن، مفيد بوده و مانع از توليد رطوبت در بدن مي‌شود.

– در اين فصل بهتر است مصرف ميوه‌هاي سرد و مرطوب مثل هندوانه، خيار، نارنگي، ماهی، مرغ ماشینی، اسفناج، ماست، خورش آلو، سفیده‌ی تخم‌مرغ، سالاد کاهو، کدو، اسفناج، گشنیز، قارچ، خرفه، توت فرنگی، کیوی، مرکبات، هلو، آلو، پرتقال، تخم خیار، تخم هندوانه، تخم کدو، تخم کاهو، نشاسته، تخم خرفه، جو، شیر، ماست، دوغ، کشک بدون مصلحات، آب، روغن دانه‌ی انگور، ماء‌الشعیر، شربت آلو، شربت زرشک، شربت لیمو و… کم شود و بيشتر از ميوه‌هاي گرم و خشک و خشکبار استفاده شود.

– یبوست را «ام الامراض» می‌نامند، پس اولین و مهم‌ترین مرحله‌ی درمان روماتیسم و درد مفاصل، رفع یبوست و سردی دستگاه گوارش است. افراد کهنسال بهتر است انجير بخورند، چون ملين است. این افراد باید روزی دو وعده غذا میل کنند تا در روز از نشاط و شادابی بیشتری برخوردار باشند و اگر در بین وعده‌ها احساس گرسنگی کردند از میوه یا سالاد‌های متناسب با مزاج استفاده کنند.

– ماساژ با روغن‌ها بسیار مفید است. بهترین روغن‌های مالشی ترکیبی از روغن‌های سرد و گرم است. ترکیب روغن‌های سیاه‌دانه، بادام تلخ، خشخاش، گل سرخ، زنجبیل و دارچین گزینه‌های مناسبی برای کاهش درد است.

– افرادی که از درد مفاصل رنج می‌برند، اگر بعد از ظهر بخوابند، حتما دچار درد شبانه می‌شوند. پس به این افراد توصیه می‌شود که از خواب بعد از ظهر پرهیز کنند.

– حداقل ۸ ساعت خواب مفید است. افراد باید سعی کنند قبل از طلوع آفتاب برخیزند تا از تولید بلغم اضافه خودداری شود.

– سونای خشک برای رفع بلغم مفید است.

– قرار گرفتن در محیط گرم، موجب می‌شود انرژی بیشتری آزاد شده، عروق و عضلات بازتر شود و سوخت و ساز افزایش یابد. این امر موجب تسکین و کاهش درد می‌شود. بنابراین برای کاهش درد مفاصل ناشی از سرمای هوا، ناحیه‌ی دردناک را گرم کنید. شما می‌توانید حوله‌ای را گرم و بر موضع دردناک قرار دهید تا درد تسکین یابد.

– از فرش‌هایی که از الیاف پلاستیکی و صنعتی تهیه شده نباید استفاده شود زیرا عمق بیماری را بیشتر می‌کند.

– برای افرادی که دچار روماتیسم و درد مفاصل هستند، هر گونه خون‌گیری، حجامت و فصد ممنوع است؛ البته خون‌گیری محدود برای افراد زیر چهل سال اشکالی ندارد.

– افرادی که دچار بیماری درد مفاصل و روماتیسم هستند، نباید از غذاهای رطوبتی استفاده کنند. خوردن مواد غذایی که طبع سرد و تر دارند برای این بیماران باید به حداقل برسد. بهترین راه، کم خوردن چای و استفاده از دمنوش‌های خوش طعم و گرم است.

– کسی که از درد مفاصل رنج می‌برد برای جلوگیری از تشدید درد، باید در وضعیت بدنی صحیح قرار گیرد. اگر فردی به مدت زیادی سرپا می‌ایستد یا چنان‌چه قصد پیاده‌روی داشته باشد، باید حتما از زانوبند استفاده کند. به عبارتی یک ساپورت بیرونی برای زانو ایجاد کند تا فشار بر زانو کاهش یابد. افزایش سوخت و ساز همراه با تخلیه‌ی مواد زاید از بدن، موجب تسکین و کاهش درد مفاصل ناشی از سرمای هواست. انجام فعاليت‌هاي بدني و ورزش در فصل زمستان مفيد است، به همين دليل ورزش‌هايي مانند پياده‌روي توصيه مي‌شود.

– برای بهبود دردهای مفصلی روش‌های درمانی دیگری نیز مانند گذاشتن یخ روی مفصل وجود دارد. همچنین روش دیگری که به افراد توصیه می‌شود استفاده از آب درمانی و راه رفتن در استخر است.

– دم کرده‌ی هل، دارچین و زعفران در درمان رماتیسم، درد‌های استخوانی و آرتروز مفید و موثر است. دم نوش نعنا، آویشن و پونه که گرمی بخش هستند نیز توصیه می شود.

برگرفته از سایت مجله نیک و نو