خواص دارویی گل مغربی
گل مغربی با نام عمومیEvening primrose که در عربی حشیشه الحمار نامیده میشود، گیاهی است دو ساله به ارتفاع حداکثر تا ۵/۱ متر که برگهایی بزرگ، ساده، دندانه دار و با کناره موج دار دارد. اندام هوایی این گیاه پوشیده از تار است. گلها درشت، قیف مانند و به رنگ زرد روشن هستند که چهار کاسبرگ دارند.
یکی از ویژگیهای این گیاه آن است که هر گل چهار پرچم کوتاه و چهار پرچم بلند دارد و دیگر این که کاسبرگهای گل به گلبرگها نچسبیده اند و به سمت پایین خمیدگی دارند. همچنین ریشه ی این گیاه، گوشتدار و به رنگ قرمز میباشد.
گل مغربی احتمالا از آمریکای شمالی به دیگر نقاط دنیا راه یافته است و چون گلها هنگام غروب شکفته میشوند، به گل مغربی معروف شده است. قسمت مورد استفاده ی گیاه اکثرا ریشه و دانه ی آن است. دانهها حدود ۲۰ درصد روغن دارند که به روغن گل مغربی مشهورند. این گیاه در ایران نمیروید، ولی محصولات روغن آن در فرآوردههای مهمی استفاده میشود.
داروشناختی و اثرات مهم:
اسیدهای چرب ضروری(EFAS) برای ساخت ساختمان سلولها و پیش ساخت پروستاگلاندینها بسیار با اهمیت هستند. پروستاگلاندینها نیز به نوبه ی خود در تنظیم عمل متابولیسم بدن دخالت دارند. EFAS مواد بیولوژیکی فعالی هستند که قسمتی از چربیهای اشباع نشده را تشکیل میدهند. کارشناسان معتقدند که مصرف EFAS در کاهش مشکلات قلبی – عروقی مؤثر است.
با توجه به این که EFAS در بدن ساخته نمیشود و حتما باید از راه غذا آن را تأمین کرد، بنابراین توصیه میشود بین ۱ تا ۳ درصد از مجموع کالری جذب شده EFAS باشد. سازمان جهانی میزان مصرف EFAS را برای زنان حامله، زنان شیرده و کودکان تا ۵ درصد توصیه میکند. تحقیقاتی که بر روی حیوانات انجام شده نشان میدهند که حذف EFAS از غذا باعث نوعی بیماری شبیه اگزما و یا ریزش مو میشود. همچنین تأثیر نامطلوبی بر وی بافتهای پیوندی دارد، روند بهبود زخم را کند میکند و باعث کاهش قدرت ایمنی بدن، ناباروری(خصوصا در مردان)، فساد چربیها در کبد، آسیبهای روده ای، به هم خوردن و کاهش تعادل آب بدن و در نتیجه آسیب(آتروفی) غدد برون ریز(بزاقی و اشکی) میشود.
از طرفی چون گل مغربی مقدار زیادی EFAS به خصوص GLA در خود دارد، میتواند در رفع مشکلات فوق مؤثر باشد.
از نظر تئوری GLA میتواند با مصرف EPO در پیش ساخت پروستاگلاندین مستقیما به dLHomo- GLA یا DGLA تبدیل شود. این خاصیت به افرادی که بدن شان نمیتواند سیس لینولئیک اسید را به GLA تبدیل کند یا در جذب سیس لینولئیک اسید اختلال دارند، کمک میکند. GLA و DGLA و آراشیدونیک اسید در شیر انسان وجود دارند و دارای تأثیرات عمده و ویژه ای هستند.
عوامل گوناگونی مانع تبدیل LA به GLA میشوند که عبارتند از: کهولت سن، بیماری قند، استفاده ی زیاد از مشروبات الکی، غذاهای پُرچرب، کمبود بعضی ویتامینها و هورمونها، کلسترول بالا و امراض ویروسی. از طرفی اسیدهای چرب ضروری برای تکامل بافتهای بدن، از جمله مغز، بسیار مورد نیاز میباشند؛ مثلا مغز حاوی حدود ۲۰ درصد EFAS است که در کربن شماره ۶ غیراشباع هستند. چون میزان تبدیل LA به GLA و DGLA در بدن بسیار کم است، وجود این دو ماده با اسید آراشیدوئیک در شیر انسان که غذای اصلی نوزادان است، اهمیت خاصی دارد.
یک مطالعه بسیار جالب در مور نوزادان نشان داد که فسفولیپیدهای گلبول قرمز نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند، بیشتر از نوزادانی است که با شیر خشک تغذیه میشوند. در آزمایش دیگری مصرف مکملهای غذایی حاوی EPO در زنان باردار باعث افزایش چربی و EFAS در شیر آنها شد. همچنین متابولیتهای اسید لینولئیک موجود در شیر انسان میتوانند در ترکیب غشاء گلبولهای قرمز مؤثر باشند.
مطالعه دیگری نشان داد که مصرف مقدار زیاد LA (حدود ۳۰ تا ۴۰ گرم در روز) تأثیر چندانی در بالا بردن DGLA و یا آراشیدوئیک سرم خون ندارد؛ در حالی که مصرف روزانه حدود ۵۰۰ میلی گرم (۵/۰ گرم) GLA میتواند افزایش قابل توجهی در میزان DGLA داشته باشد. در مواردی از جمله مردان میانسالی که دچار سکته قلبی شده اند، بیماران با التهاب پوستی(نوع حساسیتی)، افراد الکلی و زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی ممکن است سطح GLA و DGLA پلاسمای آنها از حد طبیعی کمتر باشد.
بیماریهای قلبی و عروقی:
تحقیقات بسیاری نشان داده اند که مصرف LA میتواند کلسترول را کاهش دهد. این در حالی است که GLA 170 بار قوی تر از LA میباشد.
سرطان پستان و بیماریهای مربوطه:
آزمایشهایی که روی حیوان انجام شده، نشان داده است که مصرف EPO میتواند در کاهش سرطان پستان مؤثر باشد. این در حالی است که روغن زیتون چنین تأثیری را نشان نداده است.
در یک آزمایش، زنانی که به کیستهای عود کننده ی پستان مبتلا بودند، پس از یک سال مصرف EPO، در مقایسه با دارونما، سرعت عود بیماری کمتر شد.
سندرم پیش از قاعدگی (PMS):
بر اساس مطالعات انجام شده با مصرف EPO مشکلات قبل از قاعدگی کاهش مییابد. اگر چه بعضی آزمایشها نشان میدهند مصرف در بعضی افراد بی اثر بوده است، ولی مجموع تحقیقات تأثیر این ماده را تأیید میکنند.
آرتریت روماتوئید:
مطالعات مختلفی نشان میدهند که مصرف بیش از سه ماه EPO تأثیر مطلوبی در بهبود آرتریت روماتوئید دارد و سفتی عضلات را در هنگام صبح کاهش میدهد. همچنین در بعضی موارد مصرف همزمان آن با داروهای ضدالتهاب باعث کاهش مصرف این داروها شده است.
بیماری MS:
مطالعات گوناگون نشان داده اند که استفاده از رژیمهای حاوی LA بهبود مختصری در افراد مبتلا به MS ایجاد میکند؛ زیرا در این گونه افراد ناهنجاری متابولیسم EFA وجود دارد.
التهاب پوستی(حساسیتی) و بیماریهای پوستی:
در آزمایشهایی که بر روی التهابات پوستی حساسیتی به روش دوسوکور انجام شده، اثرات GLA مؤثرتر از دارونما بوده است. مصرف GLA در این موارد باعث کاهش شدید خارش و مصرف کورتیکواستروئیدها نیز شده است. در این مطالعه پانزده فرد بزرگسال و هفده کودک به مدت سه هفته روزی دو نوبت و هر نوبت ۵/۰ گرم EPO مصرف کردند. در تحقیق دیگری ۶۰ بزرگسال و ۳۹ کودک میزان بیشتری EPO مصرف کردند و در یک آزمایش دیگر نیز ۵۲ نفر از سنین ۱۶ تا ۶۴ سال به مدت چهار ماه روزی ۵/۰ گرم EPO استفاده نمودند که در تمام موارد بهبود اگزمای حساسیتی مشهود بود و خارش، پوسته پوسته شدن، شدت التهاب، شدت بیماری، خشکی و قرمزی پوست کاهش قابل ملاحظه ای یافت.
از طرفی نقص در عمل آنزیمی که LA را به GLA تبدیل میکند، در بیماران مبتلا به التهاب پوستی حساسیتی(اگزما) دیده شده است.
طریقه و میزان مصرف:
فرآوردههای مختلفی از روغن گل مغربی در بازار وجود دارد که باید با توجه به نوع دارو از راهنمای آنها استفاده کرد. این محصولات بیشتر مکمل غذایی هستند و میتوانند هر روز با مقادیر معینی مصرف شوند.
به طور معمول حداکثر میزان استفاده از EPO به عنوان مکمل غذایی، روزانه ۴ گرم میباشد که این مقدار حاوی ۳۰۰ تا ۳۶۰ میلی گرم GLA است. بعضی منابع مصرف روزانه تا ۸ گرم برای بزرگسالان و ۴ گرم برای کودکان را بلامانع میدانند.
عوارض جانبی:
تاکنون عوارضی از مصرف خوراکی روغن گل مغربی دیده نشده است. از سال ۱۹۷۰ این روغن روزانه ۱۰۰۰ تن در کشورهای مختلف استفاده میشود که تاکنون هیچ شکایتی از عوارض آن گزارش نشده است.
مهم ترین اثرات گزارش شده:
ضد آلرژی، ضد تصلب شرائین، ضد التهاب، ضد سرطان، قابض، ملین، کاهش دهنده ی کلسترول، کاهش دهنده ی پُرفشاری خون، آرام بخش، مغذی(تأمین کننده اسیدهای چرب ضروری بدن) و وازودیلاتور(گشاد کننده رگها).
توجه:
گرچه بیشتر فرآوردههای روغن گل مغربی به صورت خوراکی(کپسول) است، ولی فرآورده ای موضعی این گیاه مانند لوسیون، کرم، پماد و روغنهای ماساژ نیز وجود دارد.
منبع:
بیتوته
طبیعت و سلامتی (غذا داروها)
برگرفته از سایت مفید طب