خواص دارویی مرزنگوش

نام‌ها:
نام فارسی: مرزنگوش

نام علمی: Sweet Marjoram

نام انگلیسی:Lamiaceae

معرفی:
گل و میوه: گل‌ها ریز و بدون پایک بوده، طول آن‌ها کمی بلندتر از طول براکته های نمدی خاکستری است که آن‌ها را احاطه کرده است. کاسه گل ۲/۵ میلی‌متر طول داشته و شبیه براکته ها به نظر می‌آید. میوه ۴ فندقه‌ای به طول ۱-۰/۷۵ میلی‌متر، صاف و قهوه‌ای روشن است.

برگ‌ها، ساقه و ریشه: گیاهی است دوساله که ساقه اصلی آن بسیار منشعب، به طول ۲۰ – ۲۵ سانتی‌متر، دارای شاخه‌هایی به رنگ سبز مایل به خاکستری تا سفید فام و گاهی اوقات مخلوط با قرمز می‌باشد. ساقه‌ها کمابیش کرک دار تا کاملاً کرک دار هستند. برگ‌ها قاشقی، ضخیم، به طول ۲- ۰/۵ و عرض ۰/۵ سانتی‌متر، در هر دو سطح نمدی خاکستری دارای حاشیه کامل و مدور و دمبرگ کوتاه و معمولاً فاقد رگه‌های مشخص می‌باشند.

ویژگی‌ها: دارای بوی تند مشخص و مزه تلخ می‌باشد.

طبع:
گرم و خشک در درجه سوم.

رویشگاه:
مناطق جنوبی مدیترانه‌ای، در آلمان کاشته می‌شود.

پراکنش در ایران: مازندران (چالوس)، آذربایجان (کلیبر، قره داغ، گردنه ملوک، اهر) به علاوه برخی زیرگونه‌های آن در مناطق شمال و غرب ایران پراکنش گسترده‌ای دارند.

فرآورده‌ها:
برگ‌ها و گل‌های O.majorana (Syn: Majorana hortensis) در فصل گلدهی جمع‌آوری و از ساقه‌ها جدا می‌شوند. اسانس مرزنگوش روغن فرار این گیاه است که به روش تقطیر با بخار برگ‌ها و گل‌ها طی فصل گلدهی به دست می‌آید. بسته به محل کشت ممکن است عمل برداشت سالانه ۲ بار صورت گیرد. عمل خشک‌کردن برای پرهیز از سیاه شدن برگ‌ها، سریعاً انجام می‌گیرد. اسانس این گیاه طی فرایند تقطیر با آب، از گیاه تازه یا خشک و گلدار به دست می‌آید.

مصرف: از این گیاه به عنوان دم‌کرده برای تهیه انواع چای‌های دهان‌شویه و ضماد (حاوی ۵ درصد دم‌کرده) استفاده گردیده، روغن فرار آن در پمادها و برخی از فرآورده‌های ترکیبی به کار برده می‌شود.

چای: جهت تهیه چای می‌بایست ۲۵۰ میلی‌لیتر آب جوش را به ۱ تا  ۲ قاشق چای‌خوری گیاه افزود، پس از ۵ دقیقه آن را صاف نمود.

پماد: برای تهیه پماد باید ۲۰ قسمت گیاه را با یک قسمت آمونیاک و ۱۰ قسمت الکل به مدت چند ساعت به حال خود رها نمود سپس مخلوط حاصل را در یک حمام آب گرم به ۱۰۰ قسمت وازلین افزوده و آن را تا هنگامی که آمونیاک و الکل تبخیر نگردند، حرارت داد. در نهایت نیز می‌بایست پماد صاف شود.

مقدار مصرف: ۱ تا ۲ فنجان چای در طول روز نوشیده گردد.

بخش‌های دارویی:
اسانس حاصل از تقطیر برگ‌ها و گل‌های خشک جدا شده از ساقه، بخش‌های هوایی تازه و گلدار، گیاه کامل گلدار تازه

موارد مصرف و اثرات درمانی مرزنگوش
درمان کرامپ (گرفتگی عضلات)
افسردگی
سرگیجه
اختلالات گوارشی
میگرن
سردردهای عصبی
ضعف اعصاب
رعشه
سرفه‌های توأم با تشنج
سرماخوردگی
به عنوان مدر.

طب سنتی اسلام و ایران:
درمان سردرد و دیگر دردهای ناشی از سردی و رطوبت مزاج
استعمال موضعی آن در کاهش درد بواسیر مؤثر می‌باشد.
آشامیدن دم‌کرده این گیاه در درمان مراحل ابتدایی استسقا، دشواری دفع ادرار و دل‌پیچه نافع است.
طب هومئوپاتی:
در طب هومئوپاتی گاه از این گیاه به عنوان داروی محرک استفاده می‌شود.
موارد منع مصرف:
استفاده دراز مدت از این گیاه به دلیل آربوتین موجود در آن توصیه نمی‌شود.
تجویز مرهم این گیاه به کودکان و خردسالان ممنوع است.

منبع:
کتاب مرجع گیاهان داروئی (جلد دوم)

برگرفته از سایت مفید طب