اسفرزه بهترین ملین

نام‌ها:

نام فارسی: اسفرزه

نام علمی: Psyllium Seed

نام انگلیسی:Plantaginaceae

نام سنتی: بزرقطونا

نام‌های دیگر:

Plantain, Fleaseed, Flea Wort, Psyllion, Psyllios

Psyllium Seed

معرفی:

گل و میوه: گل آذین به صورت سنبله‌ای به طول ۱۲ میلی‌متر با کرک‌های غده‌ای و براکته های تخم‌مرغی – سرنیزه‌ای با یک رگه میانی و حاشیه پهنک شفاف می‌باشد. تخمدان فوقانی و میوه کپسول غشایی ۲ قسمتی حاوی دانه‌های قهوه‌ای تیره، براق و مستطیلی باریک است.

برگ‌ها، ساقه و ریشه: گیاهی علفی یک‌ساله، با ساقه افراشته به ارتفاع تا ۶۰ سانتی‌متر، با انشعابات ساقه‌ای کرک دارو خمیده به سمت بالا و در بخش بالایی پوشیده از کرک‌های گسترده یا خمیده به سمت بالا و کمابیش دارای کرک‌های غده‌ای می‌باشد. برگ‌ها به طول ۳ تا ۸ و عرض ۰/۱ تا ۰/۳ سانتی‌متر، خطی یا خطی – سرنیزه‌ای و غیر گوشتی هستند.

طبع:

سرد و خشک در درجه دوم. سرد در درجه اول و مرطوب در درجه دوم.

رویشگاه:

این گیاه بومی مدیترانه و آسیای غربی است و در اسپانیا، اروپای مرکزی، فلسطین اشغالی، روسیه، هند، پاکستان، ژاپن، کوبا و جنوب برزیل کشت می‌گردد.

پراکنش در ایران: گلستان، مازندران، آذربایجان، کرمانشاه، اصفهان، چهارمحال بختیاری، فارس، بوشهر، هرمزگان، خوزستان، کرمان، سیستان و بلوچستان

فرآورده‌ها:

اسفرزه دانه‌های P.psyllium (syn. P. Afra) و P.indica(syn. P. arenaria) با ضریب تورم حداقل ۱۰ و نیز فرمولاسیون‌های آن دو می‌باشد.

روش مصرف: از این گیاه جهت مصارف خوراکی به صورت کامل، خرد شده یا پودر شده و جهت مصارف موضعی و نیز به صورت ضماد استفاده می‌شود.

مقدار مصرف: مقدار مصرف روزانه توصیه شده این گیاه، ۱۲ تا ۴۰ گرم و مقدار مصرف عصاره مایع  ۲ تا ۵ میلی‌لیتر است.

بخش‌های دارویی:

دانه‌های رسیده.

اشتباهات:

با دیگر گونه‌های Plantago اشتباه نشود.

موارد مصرف و اثرات درمانی اسفرزه

اسهال

یبوست

درمان التهاب مثانه.

استفاده در تمام مواردی که لازم است مدفوع نرم شود. (مواردی از قبیل ابتلا به زخم مقعد، بواسیر، حاملگی و نیز مواقع پس از جراحی ناحیه مقعد)

به صورت موضعی برای درمان کورک استفاده می‌شود.

طب سنتی اسلام و ایران:

مخلوط دانه‌های برشته این گیاه و روغن گل سرخ در درمان زخم‌های گوارشی مفید است.

ضماد آن با سرکه در درمان کفگیرک، بهبود دردهای مفصلی، ورم لوزه و التهاب بناگوش نافع می‌باشد.

موارد منع مصرف:

مصرف این گیاه در صورت ابتلا به انقباض پاتولوژیک دستگاه گوارش، وجود بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش، پیشگیری و درمان انسداد روده و اشکال بسیار متغیر دیابت شیرین ممنوع می‌باشد.

استفاده از آن گاه موجب بروز واکنش‌های حساسیتی گوناگون (مانند رینیت، ورم ملتحمه، آسم و کهیر) می‌گردد.

روش غلط مصرف (مصرف با مقادیر اندک مایعات) نیز ممکن است منجر به انسداد مری یا روده به ویژه در افراد مسن شود.

این گیاه جذب سایر داروهایی را که به طور همزمان با آن مصرف می‌شوند به تأخیر می‌اندازد.

منبع:

کتاب مرجع گیاهان داروئی (جلد دوم)

تألیف و ترجمه دکتر احمد امامی، دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان

برگرفته از سایت مفید طب